روند تحولات شهرنشینی در ادوار تاریخی

روند تحولات شهرنشینی در ادوار تاریخی

مقدمه

عده ایی از مردم شناسان در خصوص منشاء و خاستگاه شهرها معتقدند كه اولین هسته شهر دركنار و بین رودهایی مانند بین النهرین و مكان ملاقات قبایل و اقوام برای اجرای بعضی از مراسم و شعایر و یا قبرستا ن ها شكل گرفته است . بعضی از این آثار در دوره دیرینه سنگی دیده می شود، اما در این دوره هنوز زمینه مساعد برای رشد شهر پدید نیامده است . در دوره دیرینه سنگی انسان مشغول شكار و جمع آوری خوراك است . در نتیجه از یك طرف به زمین های وسیع نیازدارد و از طرف دیگر شانس و حادثه نقش مهمی در تامین معاش او دارند. انسان در این دوره روزی جشن می گیرد و روزی گرسنه می ماند . اولین شرایط برای پیدایش غذای كافی در دوره میان سنگی فراهم می شود ( 15000 سال پیش ) ، یعنی آغاز پیدایش كشاورزی، اهلی كردن حیوانات و اسكان یافتن انسان در مكا نهایی به شكل روستاها.

1. شهرهای باستان

باستان شناسان خاستگاه نخستین شهرها را در منطقه بین النهرین می دانند، شهرهایی مانند ” ارید “ ، ” لارك“ ، ” ادوك“ و ” بابل“ كه هركدام جمعیتی بین ده تا بیست هزار نفر داشته است شهرهایی با مراكز تجاری و مبادلاتی و ساختار نسبتا پیشرفته و مشتمل بر دژ و معبد . در این شهرها محل سكونت اعیان نزدیك هسته مركزی بوده و هرچه از مركز به بیرون حركت كنیم منطقه های مسكونی طبقات پایین تر را می بینیم . در شهرهای باستان برخلاف شهرهای مدرن هر چه به هسته مركزی شهر نزدی ك تر شویم رفاه و امنیت بیشتری وجود دارد و هرچه به سوی دروازه ها پیش برویم میزان رفاه و امنیت كمتر است. وسعت شهرهای باستانی در مقایسه با شهرهای امروز بسیار كم بوده و شاید مساحتی نزدیك به یك محله امروزی را داشته است.

به طور مثال:

شهرهای بین النهرین: بابل قبل از این كه توسط ایرانی ها فتح شود دیواری در حدود یازده میل داشته است. بابل شهری در دو طرف رود با ابعاد 1/5*2/5 كیلومتر بوده كه پلی دو بخش آن را به یكدیگر وصل می كرد و دو دیوارها با خندقی از هم جدا می شدند: شهری كه به وسیله بخت النصر دچار تحولات و پیشرف تهای عظیمی شد.