تقسیمات اقلیمی ایران

تقسیمات اقلیمی ایران

تقسیمات اقلیمی در ایران

اصولاً در بسیاری از مناطق جهان، اقلیم به وسیله ی عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا مشخص می شود. ایران با قرار رگرفتن بین 25 و 40 درجه عرض جغرافیایی شمالی، در منطقه ی گرم قرار دارد و از نظر ارتفاع نیز، فلات مرتفعی است كه مجموع سطوحی از آن كه ارتفاعشان از سطح دریا كمتر زا 475 متر است. درصد بسیار كمی از سطح كگل شكشور ار تشكی لمی دهندم

با وجوئد اینكه ایران دارای دو حوزه ی بزرگ آب (دریای خزر و خلیج فارس) است به دلیل وجود رشته كوه های البرز و زاگرس و نحوه ی قرارگیری آن ها، اثرات این دو حوزه محدود به نواحی بسیار نزدیك به آنهاست و این حوزه ها، به ندرت اثری در تعدیل درجه حرارت هوای قسمت های داخلی دارند.

دانشمندان ایرانی، تقسیمات اقلیمی ایران را بر اساس روش كوپن انجام داده اند. البته به دیلی موقعیت ایستثنایی كشور و كمبود اطلاعات لازم درباره ی شرایط آب و هوایی ایران استخراج این تقسیمات برای ایران در بعضی موارد با واقعیت متفاوت است. ولی همان طور كه مهندس عدل در بررسی مطالعات كوپن می نویسد : «منظور از تعیین تقسیمات اقلیمی، كشور ، همان اصول كوپن است كه ناگزیر باید از آن پیروی كرد. البته باید تغیراتی در آن صورت گیرد تا نتیجه ی مورد نظر حاصل شود و مناطقی با آب و هوای مشابه، تحت فرمول معینی قرار گیرند و معرفی شوند.

بنابراین، تقسیمات چهارگانه ای اقلیم ایران را كه توسط دكتر حسن گنجی پیشنهاد شده’ می.توان مورد استفده قرار داد. وی تقسیم بندی كوپن را با كمی تغییر و با توچه به عوارض جغرافیایی كشور به شحر زیر پذیرفته است:

• اقلیم معتدل و مرطوب (سواحل جنوبی دریای خزر)
• اقلیم سرد (كوهستان های غربی)
• اقلیم گرم و خشك (فلات مركزی)
• اقلیم گرم و مرطوب (سواحل جنوبی)

شكل 4-3 حدود تقسیمات چهارگانه ی فوق در ایران را نشان می دهد. البته ذكر این نكته لازم است كه برای دستیابی به این تقسیم بندی، از موارد استثنایی كه به دلیل وضعیت خاص جفرافیایی ایران در هر یك از این مناطق وجود دارد، صرف نظر شده كه این موارد را می توان در مطالعات كامل تری مشخص كرد.

اقلیم گرم و مرطوب (سواحل جنوبی)

سواحل جنوبی ایران كه به وسیله ی رشته كوه های زاگرس از فلات مركزی جدا شده اند. اقلیم گرم و مرطوب كشور را تشكیل می دهند. از ویژگی های این اقلیم، تابستان های بسیار گرم و مرطوب و زمستان های معتدل است. در این مناطق، حداكثر دمای هوا در تابستان به 35 تا 40 درجه ی سانتی گراد و حداكثر رطوبت نسبی آن به 70 درصد می رسد. در این اقلیم، رطوبت هوا در تمام فصل های سال زیاد است و به همین دلیل، اختلاف درجه حرارت هوا در شب و روز و در فصل های مختلف كم است.

در این مناطق، تفاوت دمای هوای سطح خشكی و سطح دریا باعث به وجود آمدن نسیم های دریا و خشكی می شود. ولی این نسیم ها به نوار باریك ساحلی محدود می شود و هوا در مناطق داخلی، آرام و سرعت باد – در صورتی كه وجود داشته باشد- بسیار كم است.

از دیگر ویژگی های این اقلیم، شدت زیاد تابش آفتاب است كه در هوای مرطوب این ناحیه باعث خیرگی و ناراحتی چشم می شود. البته شدت پرتوهای خورشیدی مستقیم وپراكنده ی دریافت شده، به وضعیت هوا بستگی دارد. وقتی آسمان ابری و شیری رنگ است. شدت تابش پرتو پراكنش یافته به حداكثر میزان ممكن می رسد و روشنایی بسیار زیاد آن چشم را آزار می دهد. مقدار پرتو منعكس شده از زمین نیز، به وضعیت ابری بودن آسمان و نوع پوشش زمین بستگی دارد. وقتی آسمان ابری یا سطح زمین پوشیده از گیاه باشد، این مقدار به حدقال می رسد. ولی اگر هوا صاف یا زمین بایر باشد، مقدار پرتو منعكس شده از سطح زمین به حداكثر میزان ممكن خواهد رسید.

شهرهای بندرعباس، جاسك، آبادان و اهواز، از جمله شهرهای این اقلیم است كه به نسبت قرار گرفتن در سواحل مختلف و فاصله ای كه از دریا دارند، از نظر گرما و رطوبت هوا و میزان بارندگی با هم متفاوت اند. به طور كلی، میزان بارندگی در سواحل خلیج فارس بیشتر و منظم تر است. در حالی كه سواحل دریای عمان كه تحت تأثیر بادهای موسمی اقیانوس هند قرار دارد، دارای باران های نامنظم و خشك سالی های فراوان است. ویژگی های آب و هوای این شهرها در پیوست شماره سه نشان داده شده است.

جدول 5-4 : مقاومت و ظرفیت حرارتی لازم در مناطق گرم، با توجه به حداكثر دمای هوا، دامنه ی نوسان دمای هوا و شدت تابش آفتاب