تحلیلی از موقعیت كنونی موسسات بانكی

تحلیلی از موقعیت كنونی موسسات بانكی

تحلیلی از موقعیت كنونی موسسات بانكی

پیشینه صنعت بانكداری در ایران به چندین قرن برمی گردد. بدون تردید كاركرد موسسات مالی و اعتباری برای شتاب دهی به فرآیند توسعه اقتصادی از نظر تجهیز و تامین منابع و تخصیص برای فرصت های سرمایه گذاری و در نهایت بسترسازی برای زیرساخت های تولیدی جزو مبانی اثبات شده از نظرگاه كارشناسان اقتصادی و برنامه ریزان و سیاست گذاران واقعه گراست. مقوله شكل گیری و تاسیس بانك های خصوصی پس از سال ها تاخیر كه عمدتامبانی نظری و قانونی آن در برنامه سوم تدوین شده دوباره در دستور كار قرار گرفت و چهار بانك خصوصی (پارسیان، كارآفرین، اقتصاد نوین و سامان) پیشگامان در زمره بانك های خصوصی ایران به شمار می روند. ارزیابی اولیه نشان می دهد برای ایجاد فضای رقابتی بین بانك های دولتی و خصوصی تاسیس این نوع بانك ها می تواند برای كارآیی و سنجش شاخص های آن مفید باشد.

در حال حاضر نقش بانك های خصوصی در نظام بانكی كشور چندان قابل ملاحظه نبوده و سهم ناچیزی از سپرده های مؤثر و همچنین كفایت سرمایه، دارایی ها و… به این نوع بانك ها اختصاص داشته و در مجموع رقم ناچیزی از بازار پولی كشور متعلق به آن ها ست. علاوه بر آن وضعیت موسسات بانكی در بازار سرمایه از نظر «اندازه» و «نقش» و به طور كلی «ارزش بازار» و «حجم معاملات» چندان قابل ملاحظه نیست و به عنوان موسسات نوپا در بازار سهام به فعالیت می پردازند.برای این كه ارزیابی درستی از كاركرد موسسات بانكی در بازار سرمایه ارایه شود مروری اجمالی بر موقعیت كنونی بانك های خصوصی خواهیم داشت.

برابر آمار موجود، در سال 1384 تعداد شعب بانك های دولتی و خصوصی ایران بر روی هم بالغ بر 2/18 هزار شعبه گزارش شده كه بانك های خصوصی با 199 شعبه سهمی معادل یك درصد كل شعب بانك های كشور را تحت پوشش داشته اند. از طرفی سهم بانك های خصوصی از كل دارایی های بانكی كشور تا پایان سال 2005 معادل پنج درصد بوده است.

به نقل از تحقیقات موسسه یورومانی، چهار بانك خصوصی كارآفرین، پارسیان، اقتصاد نوین و سامان تا پایان سال 2003 فقط سه درصد از كل دارایی های بانك های ایران را در اختیار داشته اند كه در این میان بانك پارسیان در حدود دوسوم كل دارایی های بانك های خصوصی ایران را در اختیار داشته، بانك كارآفرین 15 درصد و سهم هر یك از بانك های اقتصاد نوین و سامان نیز در حدود 10 درصد كل سرمایه بانك های خصوصی بوده است.

به این ترتیب، بانك های خصوصی برابر ارقام موجود، توان رقابت با بانك های دولتی را نداشته و از نظر كمیت و گستره فیزیكی و همچنین میزان «سرمایه» و «دارایی» در پیرامون و حاشیه نظام بانكی كشور قرار دارند. چنانچه وضعیت بانك های خصوصی را از حیث تركیب سهام داران و مالكان اصلی بیش تر مورد بررسی و ارزیابی قرار دهیم به این جمع بندی خواهیم رسید كه بانك های خصوصی به معنای واقعی طی یك فرآیند «خصوصی سازی» و هم نیاز با تحولات اقتصادی كشور به وجود نیامده اند و كم رنگ بودن نقش آن ها در بازار مالی صحت موضوع مطروحه را اثبات خواهد كرد. از این رو برای این كه شناختی از وضعیت بانك ها در بازار سرمایه كشور به دست آید، ضروری است مروری اجمالی از برخی شاخص های موسسات بانكی موجود در این بازار داشته باشیم تا از این طریق ارزیابی و تحلیل درستی از كاركرد موسسات مالی و اعتباری ارایه شود. ناگفته نماند كه سه بانك مطرح كشور به نام های «بانك ملی ایران»، «بانك صادرات» و «بانك صنعت و معدن» كه از نظر مالكیت دولتی نیز هستند، حضوری غیرمستقیم در بازار سرمایه داشته و با عرضه سهام شركت های «سرمایه گذاری بانك ملی»، «توسعه ملی»، «لیزینگ غدیر»، «سرمایه گذاری غدیر»، «بین المللی توسعه ساختمان» و «آتیه دماوند» به نوعی در بازار سهام كشور تاثیرگذار بوده اند.

بنابراین، با اجرایی شدن عملیات خصوصی سازی بانك های دولتی و پذیرش بانك های خصوصی موجود (بانك سامان، موسسه اعتباری توسعه، موسسه مالی و اعتباری بنیاد، بانك سرمایه، بانك پاسارگاد و…) ضمن متنوع شدن موسسات مالی، اعتباری و بانكی در بازار سرمایه، «ارزش بازار»، «حجم معاملات»و… می توانند به عنوان یك قطب و بلوك اثرگذار در شاخص های بازار سهام موثر باشند.

موسسات بانكی در بازار سرمایه

برپایه اطلاعات موجود، در رشته بانك و موسسات اعتباری تاكنون سه بانك خصوصی در بازار سرمایه فعال هستند و «موسسه مالی و اعتباری بنیاد» نیز هنوز نتوانسته مورد پذیرش سازمان بورس قرار بگیرد. از این رو موسسات بانكی از نظر تعداد، جایگاه كوچكی را در بازار سرمایه به خود اختصاص داده اند. بانك های «پارسیان»، «كارآفرین» و «اقتصاد نوین» نیز جزو گروه بانكداری قرار دارند.

سرمایه گروه بانكی برابر 700ر7 میلیارد ریال بوده و ارزش بازار آن ها بالغ بر _2/10671 میلیارد ریال یعنی حدود _2/1 میلیون دلار برآورد می شود. در واقع سهم گروه بانكی از ارزش بازار سرمایه كشور از سه درصد فراتر نمی رود كه موقعیت محدود این موسسات را در بازار سهام بهتر نمایان می سازد.

در بین موسسات بانكی موجود، پارسیان بالغ بر 9/64 درصد سرمایه و _5/60 درصد ارزش بازار گروه بانكی را به تنهایی تحت پوشش داشته است.

دو بانك «كارآفرین» و «اقتصاد نوین» از نظر سرمایه به ترتیب 1/9 و 26 درصد از سهم موسسات بانكی موجود در بازار سرمایه را در اختیار دارند. سهم دو موسسه اخیر از ارزش بازار این موسسات یعنی اقتصاد نوین 2/26 درصد و كارآفرین 3/13 درصد است.

میانگین قیمت و ارزش سهام موسسات بانكی برابر 1569 ریال بوده كه تنها كارآفرین با قیمت 026ر2 ریال نسبت به میانگین قیمتی بیش تر و پارسیان با قیمت 294ر1 ریال و اقتصاد نوین با قیمت 389ر1 ریال كم تر از متوسط قیمتی گروه بانكی بوده اند كه سهام پارسیان با توجه به قیمت آن نوعی سهام جایگزین به شمار می رود; زیرا قیمت آن نه تنها از میانگین قیمتی سهام شركت های هم گروه خود پایین تر بوده، بلكه نسبت به قیمت دو سهم دیگر نیز پایین تر بوده است.

ضریب P/E موسسات بانكی معادل 9/3 بوده كه بازدهی سهم، این گروه را در 6/25 درصد نگه می دارد. با این وضعیت بازدهی نرخ سود سهام در مقایسه با ضریب «قیمت به درآمد» به 5/27 درصد فزونی می یابد كه نسبتامطلوب است.

ارزش ویژه یا مجموع كل حقوق مربوط به سهام داران شامل سرمایه، سود تقسیم نشده، صرف سهام و … است كه در گروه بانكی میانگین آن برابر 157ر1 ریال بوده و با در نظر گرفتن مقدار میانگین EPS در این گروه 4011 ریال) مقدار ارزش ویژه ناخالص برابر 6/34 درصد خواهد بود.

پیش بینی سود )EPS( برای موسسات بانكی به طور متوسط برابر 401 ریال بوده كه بانك كارآفرین با EPS برابر 471 ریال نسبت به دو بانك پارسیان و اقتصاد نوین در وضعیت بهتری قرار دارد. همچنین مقدار سود برآوردی موسسات بانكی برابر _7/2936 میلیارد ریال یعنی 3/326 میلیون دلار برآورد شده كه بیش ترین حجم سود متعلق به بانك پارسیان بوده كه به تنهایی 9/64 درصد برابر 905ر1 میلیارد ریال از كل سود این موسسات را به خود اختصاص داده است. دو بانك اقتصاد نوین و كارآفرین در رده های بعدی از نظر مقدار سود قرار دارند.

بانك پارسیان

در سال 1378، گروهی از مدیران و متخصصان بانكی، اقتصادی و صنعتی (بخش خودروسازی) كشور با هدف تامین منابع برای سرمایه گذاری در بخش خودرو، سلسله مطالعات و بررسی هایی را آغاز كردند تا بتوانند براساس قوانین و مقررات موجود در آن زمان به ایجاد یك موسسه اعتباری غیربانكی مبادرت ورزند. مجموعه كوشش های مطروحه در سال 1379 به اخذ مجوز از بانك مركزی درخصوص تشكیل پرونده ثبتی و پذیره نویسی سهام موسسه اعتباری غیربانكی پارسیان انجامید.

پس از آن با موافقت اصولی بانك مركزی مبنی بر تبدیل موسسه مذكور به «بانك خصوصی پارسیان» در سال 1380 زمینه برای عملیات بانكی فراهم شد. این بانك از آغاز فعالیت تاكنون توانست _80 شعبه را در تهران و شهرستان های مختلف تاسیس كند.

تركیب سهام داران بانك پارسیان نشان می دهد، یكی از سهام داران عمده این بانك ایران خودرو و موسسات خوردویی تابعه این شركت است، به طوری كه 8/28 سهام پارسیان در تملك ایران خودرو و موسسات خودرویی بوده كه معادل یك هزار و 440 میلیارد سهم است. وجود سهام داران خرده پا در پارسیان یكی از مشخصه های اصلی این بانك به شمار می رود. كما این كه بالغ بر 47 درصد سهام پارسیان در اختیار سهام داران كم تر از یك درصد قرار دارد. صندوق بازنشستگی نیز شش درصد، كاركنان بانك سهمی معادل دو درصد و سایر موسسات نیز سهمی معادل یك درصد را دارند. این ارقام بیانگر تعدد و تنوع گروه های سهام دار در بزرگ ترین بانك خصوصی كشور است. وجود سهام آزاد (شناور) معادل 60 درصد نیز نشان می دهد گستره عرضه وسیع بوده و این مساله می تواند موضوع مدیریت عرضه سهام را با مشكل روبه رو سازد. به هر تقدیر فعلاگروه خودرویی با توجه به سهم قابل ملاحظه و همچنین موسسه اصلی پارسیان در شرایط كنونی نوعی هژمونی بر مدیریت این سهم را در بازار سهام در دست دارد و می تواند روی عرضه و تقاضای سهم و همچنین «قیمت» و نوسانات آن تاثیر جدی بگذارد.

سرمایه این بانك در شرایط كنونی معادل 000ر5 میلیارد ریال بوده و در قیمت 1294 ریال عرضه می شود، ارزش بازار این سهم برابر 475ر6میلیارد ریال و ضریب P/E آن نیز برابر 4/3 است كه بازدهی سهم را 3/30 درصد فزونی می دهد.

برآورد سود سال جاری معادل 381 ریال بوده كه تاكنون 5/21 درصد پیش بینی EPS تحقق یافته است. حجم سود پیش بینی شده پارسیان رقمی معادل 1905 میلیارد ریال خواهد بود و نرخ سود سهام نیز در سطح 4/29 درصد متمركز می شود. ارزش ویژه سهم پارسیان برابر 1159 ریال برآورد شده كه بازده آن با توجه به مقدار سود 3811 ریال) برآوردی معادل _9/32 درصد است.

نكته ای كه در رابطه با سهام پارسیان می تواند مورد تامل قرار گیرد، واگذاری و فروش یكباره سهام خودرویی اش است.

تحقق این رویكرد می تواند روی مدیریت آتی بانك پارسیان به نحو موثری تاثیرگذار باشد. ایران خودرو به عنوان متولی اصلی گروه خودرویی، سعی دارد برای پوشش هزینه و همچنین توسعه طرح های صنعت خودروسازی خود، سهام پارسیان را واگذار كند.

اعمال چنین سیاستی سبب خواهد شد سهم پارسیان در آینده حاكمیت گروه خودرویی را در تركیب سهام داران خود نداشته باشد و از حمایت یكی از صنایع مهم و بزرگ كشور بی بهره شود.

بانك اقتصاد نوین