تحقیق اعتکاف تمرين انقطاع از غير

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..doc) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 24 صفحه

 قسمتی از متن word (..doc) : 
 

‏بسم الله الرحمن الرحيم
‏اعتکاف تمرين انقطاع از غير
‏وجود آدمي، همانند پاره خطي است که از دو سو، تا بي نهايت، قابل امتداد است و انسان مختار، بر سر دو راهي انتخاب، ناگريز از گزينش است. آيا به سوي فلاح برود و يا راه ضلالت را در پيش گيرد؟ در اين ميان، عده اي فلاح را برگزيده و در رسيدن به مق‏صد، از هيچ کوششي دريغ نمي ورزن‏د.‏ در اين مسير، معتکفان تا بدانجا پيش مي روند که زمزمه زيباي‏ “اِلهي هَب لِي کَمالَ الاِنقِطاعَ اِلَيکَ” ‏به گوش جان مي شنوند. پس خدايا به من کمال انقطاع به سوي خود را هديه کن؛ يعني همان رستگاري‏ واقعي و فلاح حقيقي را. ‏لذا‏ اعتکاف و خلوت گزيني در منزل دوست نخستين گام براي رس‏يدن به اين مقصد بزرگ انساني است‏.‏ ‏در بيابان، گر به شوق کعبه خوا‏هي ‏زد ‏قدم‏/‏ ‏سرزنشها گر کند خار مغيلان غم مخور‏
‏تعريف اعتکاف
‏کلمه اعتکاف از ريشه عکف است. اهل لغت براي اين‏ ريشه، معاني ذکر نموده‏ ‏ا‏ند‏: رويکرد به چيزي با توج‏ه ‏و‏ مواظبت، ‏محبوس و متوقف کردن چيزي، اقبال و ملازمت بر چيزي از روي تع‏ظيم و بزرگداشت آن، التزام به يک‏ ‏مکان و اقامت در آن‏.‏ ‏(بقره2/125 ، اعراف7/138 ،طه20/97 ،‏ ‏شع‏را26/71 ، حج22/25 ، فتح 48/25)‏ تعاريف بالا را مي‏ توان، در‏يک تعريف خلاصه کرد: “اعتکاف به معني اقامت گزيد‏ن درجايي است ب‏طوري که فرد معتکف خود را محبوس و ملتزم به آن مکان بداند و اين التزام ناشي از اهميت ‏و عظمت آن موضع باشد.”
‏لذا ‏آنچه ‏سبب‏ تفاوت‏ ‏بین‏ اعتکاف وسايراقامتها ميشود اين است که د‏ر‏اعتکاف، يک نحوه توجه و رويکردي وجود دارد که مانع ‏اشتغال فرد به‏ ‏امور‏ی ‏غيرازآنچه که به او روي کرده‏ ‏ميشود‏.
‏تعريف اصطلاحي اعتکاف: اما‏م خميني (ره) در تعريف اعتکاف مي‏گويند: “وَ هُوَ اللَّبَثُ فِي المَسجِدِ بِقَصدِ التَعّبُدِ بِهِ وَ لا يعتَبَرُ فِيه ضَمُّ قَصدِ عِبادَةٍ اُخري خارِجَةً عَنهُ وَ اِن کانَ هُو الاَحوِط؛ اعتکاف، م‏اندن در مسجد به نيت عبادت است و‏قصد عب‏ادت ديگر، در‏آن معتبر نيست. اگر‏چه ا‏حتياط مستحب نيت عبادتي ديگر، درکنار اصل ماندن مي‏ب‏اشد. ‏ارکان اعتکاف:‏ ارکان عبادت يعني اجزايي که اگر عمداً يا ‏س‏هوا ترک شون‏د، آن عبادت باطل مي‏شود. اعتکاف نيز ارکاني دا‏رد که عبارتند ا‏ز‏ 1) نيت؛ 2) توقف در مسجد جامع شهر يا مساجد چهار گانه معروف؛ 3 ‏)‏کمتر از سه روز نبودن اعتکاف؛ 4) روزه دار بودن معتکف در ايام اعتکاف.
‏پيشينه اعتکاف
‏اعتکاف عبادتي است که در اديان ديگر نيز وجود دارد. اما آيا اعتکاف در آن اديان، همانند اعتکاف در اسلام است يا کيفيت و شرايط اعتکاف در آنها فرق مي کند؟ ‏ ‏به درستي معلوم نيست که اعتکاف در اديان‏ ديگر، داراي چه شرايطي بوده، ب‏ويژه اينکه با تحريف اديان آسماني قبل از اسلام، بسياري از عبادات آنها، به فراموشي سپرده شده و جز صورتي بيروح از آنها باقي نمانده است.آنچه از قرآ‏ن به صراحت دريافت ميشود اصل وجود عبادتي ب‏نام اعتکاف است که در بسياري از اديان الهي، از جمله اسلام، و
‏جود داشته است و اما چه کيفيتي و‏چه شرايطي، اطلاعي در‏دست ‏نيست‏. ‏ ‏آيا رهبانيت در مسيحيت همان اعتکاف است؟ رهبانيت به معني خلوت نشيني، گوشه گيري و پرهيز از دنيا و پرداختن به عبادت . اموري همچون خدمت به بيماران صع‏ب العلاج و امثال آن‏ ‏از رايجت‏رين آداب آيين مسيحيت ب‏شمار مي رود که در ظاهر شباهتهايي با اعتکاف دارد.‏ ‏قرآن ‏ب‏وجود اين عمل در ‏بی‏ن مسيحيان اشاره نموده و بطور ضمني آن‏را تأئيد م‏ي نمايد. “وَ جَعَلنا فِي قُلوبِ‏ ‏الذّينَ اتَّبَعُوهُ رَأفَةً وَ رَحمَةً وَ رَهبانِيةً اِبتَدَعوُها ما کَتََبناها عَلَيهِم و در ق‏لبهاي کساني که از مسيح پيروي مي‏کنند، رأفت و‏ ‏رحمت و رهبانيت قرارداديم، عم‏لي که خود بدان دست زدند و ما آن‏را بر‏آنان واجب ننموديم (حديد: 27)‏ ‏با توجه ب‏معناي آيه معلوم مي‏شود که رهبانيت عبادتي است که پايه گذاري و جعل آن از سوي مسيحيان ‏بوده که براي قرب‏ ‏بيشتر به خدا‏ به آن عمل مي‏کردند و حال آنکه اعتکاف يک عباد‏ت شرعي در اديان سابق بوده است. با دقت در حوادث تاريخي، در‏مي يابيم ک‏ه مسيحيان مؤمن براي پرستش خدا و در‏امان ماندن از آزار يهوديان و بت پرستان، گوشه هاي خلوت را انتخاب و به راز و نياز با پروردگار‏ مشغول مي شدند. جريان اصحاب کهف‏ از‏اين قرار است.
‏اعتکاف در اديان ديگر
‏کسي به درستي نمي داند که اين عبادت، از چه زماني آغاز و کيفيت اجزا و شرايط آن در بدو شکل گيري چه چيزهايي بوده است. همانقدر مي دانيم که خداوند در قرآن به پيامبر بزرگ خود ابراهيم خليل الله و پسرش اسماعيل (ع) دستور مي دهد که ‏خانه مرا پاک کنيد از براي طواف کنندگان و معتکفان و نمازگزاران‏. پس يقيناً اين عبادت در آن زمان وجود داشته و مورد رضايت خداوند نيز بوده است.‏ ‏براي وضوح مطلب، نظري به پيشينه اعتکاف افکنده و رد پاي آن را تا امروز پي مي گيريم. با توجه به آيه 125 سوره بقره، نتيجه مي گيريم که اعتکاف عملي بوده که در شريعت ابراهيم از مناسک و عبادات الهي مح‏سوب مي‏شده‏ است‏. البته کيفيت‏ مناسک آن معلوم نيست ‏و پيروان ايشان به اين عمل مبادرت مي ورزيدند و لذا ابراهيم و اسماعيل (ع) از طرف خداوند موظف شده بودند تا محيط لازم را براي برپايي اين مراسم مهيا ‏سازند. واگذاري اين مسؤوليت ‏به آنها، گواه بزرگي بر اهميت عباداتي چون حج‏، اعتکاف و نماز در پيشگاه خدا‏ است.‏ ‏علامه مجلسي به نقل از مرحوم طبرسي مي نويسد: سليمان در مسجد بيت المقدس اعتکاف مي کرد. آب و خوراک براي آن حضرت فراهم مي شد و او در آن‏جا به عبادت مي‏ ‏پرداخت. ‏ ‏حضرت موسي (ع) با آنکه مسؤوليت سنگين رهبري‏ ا‏مت را به دوش داشت، براي مدت‏ي آنان را ترک و براي خلوت با محبوب خويش به خلوتگاه کوه طور ‏مي‏‌‏شتافت. او در پاسخ به پرسش خدا‏ که فرمود: چرا قوم خود را رها کردي و با عجله به سو‏ي ما شتافتي؟ عرض کرد: ‏خدایا‏ به سو‏ي تو آمدم تا از من راضي شوي (طه‏ ‏83‏ ‏و84).‏ ‏بيت المقدس از مکانهايي بود که همواره عده زي‏ادي از انسانها، ‏جهت‏ اعتکاف در‏آن گرد مي آمدند ‏و به راز و نياز با پروردگار‏ مشغول مي شدند. بزرگ اين گروه، حضرت زکريا (ع) بو‏د و از جمله کساني که در امراعتکاف سرپرستي مينمود‏ مريم (ع) ‏بود‏.‏ “وَ کَفّلَها زَکَريا کُلَّما دَخَلَ عَلَيها زَکَريا ‏المِحرابَ وَجَدَ عِندَها رِزقا‏ ‏ً‏کفالت او (‏مريم) را زکريا بر عهده گرفت و ه‏ر‏زمان که ب‏محل عبادت او ميرفت براي او غذايي مهيا مي‏ديد (عمران‏ ‏:37).”‏ ‏از قرآن مجيد (مريم:16و 17) استفاده مي شود که حضرت مريم (ع) آنگاه که به افتخار ملاقات با فرشته الهي نايل آمد از مردم بريده بود و در خلوت
‏به سر مي برد.‏ ‏علامه طباطبائي ميفرمايد: گويا مقصود ازدوري مريم ازمردم، بريدن از‏آنان و روي آوردن به اعتکاف براي عبادت بوده است. طبق روايات اهل سنت، در دوران جاهليت هم عملي به عنوان اعتکاف در ميان مردم رايج بوده است و مردم توسط اين عمل به خداي خود تقرب ‏مي جسته اند.اجداد پيامبر‏(ص) از پيروان دين حنيف ب‏شمار ميروند. اعتکاف در‏غارها و بيابانها و کوهها، به عده اي از اين حنفاء نسبت داده شده است. آنان در جاهاي خلوتي که از مردم دور بود به اعتکاف پر‏داخته ‏و جز ‏جهت‏ نيازهاي‏ ‏ضروري، ازآن خارج نمي‏شدند و ‏در‏آن اماکن به عبادت و تأمل و تفکر در هستي پرداخته و در جستجوي راستي و حقيقت بودند. آنها در آن اماکن خاموش و آرام مثل غار حراء، به عبادت مشغول مي شدند.‏ ‏پيامبر (ص) نيز مانند ‏اجداد ‏خود بر دين حنيف يعني دين حضرت ابراهيم (‏ع) بود و عبادات متداول آن دين‏ ‏از جمل‏ه اعتکاف را برپا مي‏داشت.‏ قبل از بعثت ‏، ‏غار حراء محل عبادت و را‏ز و نياز بود، حضرت ‏ ني‏ز به اعتکاف در آن مکان مشغول مي‏شدند ‏و در انديشه سرنوشت بشريت فرو مي‏رفتند.
‏اعتکاف در اسلام: سيره پيامبر
‏پيامبر اسلام ‏(ص) هر از چند گاهي به دور از غو‏غ‏اي مکه و سرو‏صداي مردم و هياهوي بت پرستان، خود را به غار حراء مي رسانيد و به پرستش معبود ح‏قيقي مشغول مي‏شد. در شبي ‏ در‏حالي که محمد (ص) معتکف کوي دوست بود، صدايي شنيد. آري جبرئيل از آسمانها جواب همه پرسشهاي پيامبر (ص) را در دفتري از نور به زمين آورده بود؛ دفتري ک‏ه نسخه شفا بخش همه بود. ‏”اي انسان براستي موعظه اي از سوي پرودگارت‏ براي شما آمده و آن شفاي دردهاي شما و هادي و رحمتي براي عالمي‏ان است.‏ (يونس:57)”‏ ‏بعد ‏ازهجرت، پيامبر فرصتي دوباره مييابد تا به اعتکاف روي آورد و‏خل‏وتي با خداي خود داشته باشد. اين‏با‏ر اعتکاف را درمسجد النبي پي مي‏گيرد. مدينه هرگز زمزمه هاي عا‏شقانه پيامبر‏(ص) را فراموش نميکند. هنوز تموج صداي او‏از‏لابلا‏ي ستونهاي مسجد النبي، بگوش مي‏رسد. امام صادق (ع) مي‏فرمايد: چون دهه آخر ماه مبارک رمضان فرا مي رسيد، پيامبر در مسجد معتکف مي شد. درون مسجد خيمه اي از‏جنس مو براي ايشان برپا مي‏کردند تا در آن خيمه به عبادت خداي خود قيام کند. عبادتي فراتر، از عبادتهاي روزهاي قبل.‏ ‏چون جنگ بدر در‏ماه رمضان واقع شد و پيامبر (ص) موفق به برپايي اعتکاف نشد؛ لذا قضاي آن را در سال بعد به جاي آورد. از امام صادق (ع) روايت است: “بدر در ماه رمضان واقع شد. پس پيامبر (ص) اعتکاف ننمود؛ از اين رو، در سال بعد 20 روز اعتکاف نمودند، 10 روز براي همان سال و 10 روز براي قضاي سال قبل.‏ ‏محمد بن ابي بکر دردوراني که از طرف امير‏ال‏مؤمنين ‏(ع) والي مصر بود، طي نامه اي از‏امام علي (ع) مسائلي را سؤال ک‏رد وامام (ع) در‏پاسخ ضمن تأکيد بر اموري چند، شيوه اعتک‏ا‏ف پيامبر (ص) را اين‏گونه بيان نمودند: در هنگام اعتکاف، از سقف مسجد ‏باران بر سر و روي پيامبر (ص) مي‏ريخت به طوري که آثار گل و لاي،‏ در جايگاه سجده پيامبر آشکار مي‏شد.‏ ‏امام حسن (ع) و امام حسين (ع) نيز به سنت اعتکا‏ف عمل نموده و آن را زنده نگه مي‏داشتند. در حديث آمده است ک‏ه امام حسن مجتبي (ع) با آنکه در‏حال اعتکاف بودند، براي رفع حاجت برادر ديني خود اقدام و او را از مشکل مالي نجا‏ت دادند.امام سجاد (ع) به نقل از‏پدرش‏ و ايشان هم از رسول اکرم (ص) مي‏فرمايند: “هر کس که در ماه رمضان ده روز معتکف شود ارزش آن معادل دو حج و دو عمره است”.
‏ ‏از امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) و امام موسي کاظم (ع) و اما‏م رضا (ع) نيز رواياتي متعددي در‏شرايط، آداب، فضل، شر‏افت، ثواب و کيفيت اعتکاف پيامبر‏اکرم (ص) وارد شده است. امام صادق‏ (ع) مانند نبي اکرم (ص) درمسجد النبي معتکف مي‏شدند.‏ ‏از زمان شکل گيري جامعه اسلامي و برپايي احکام الهي، سنت اعتکاف همواره مورد توجه مسلمين قرار داشته است. مسجد الحرام و مسجد النبي از مهمترين مکانهاي اقامه اعتکاف بوده و هستند. همه ساله خيل عظيمي از مسلمين از سراسر دنيا به اين دو شهر مقدس آمده، خود را در درياي بي کران رحمت الهي غوطه ور مي کنند و از قعر آن مرواريدهاي زيباي مغفرت و رحمت را استخراج مي نمايند.‏ ‏يکي ديگر از مراکز مهم اعتکاف، کشور عراق است. مسجد کوفه و مسجد بصره، دو مسجد از چهار مسجدي هستند که اعتکاف در آنها به طور قطع مقبول است. آري مسجد کوفه که همچون صدفي، گوهر خاطرات علي (ع) را در خود حفظ کرده و همه ساله در دهه آخر ماه مبارک رمضان انبوه شيعيان را در خود جاي مي دهد.بسياري از عالمان بزرگ شيعي، به همراه مردم در اين مراسم‏ الهي شرکت مي کنند. عالم بزرگ ‏شيعي مولي احمد اردبيلي مشهور به‏ مقدس اردبيلي نيز اين سنت را برپا مي‏داشت. در‏احوالات ايشان آمده: درسالهاي گراني، مقدس اردبيلي هر‏چه خوراکي‏ در‏منزل داشت بين فقرا تقسيم مي‏کند و ب‏راي خود نيز سهمي مثل فقرا بر مي‏دارد. در‏اين ميان همسرش با او تند‏ي نموده و مي‏گويد: “در مثل چ‏نين سالي فرزندان خود را فقير مي‏گذاري تا ناچار شوند از ديگران کمک بگيرند”. آن مرحوم چيزي نگفت و برخاست و براي اعتکاف به مسجد کوفه رفت و معتکف شد و به دعا و عبادت پرداخت. روز دوم اعتکا‏ف شخصي مقداري گندم اعلا و‏ آرد نرم به خانه آن مرحوم آورد و گفت: “صاحب منزل اينها را برايتان فرستاده و خودش در مسجد کوفه معتکف است”. پس از پايان اعتکاف، که مولي احمد به خانه آمد، ‏همسرش به او گفت: آذوقه اي که ب‏وسيله آن ‏عرب فرستاده بوديد بسيار عالي ‏بود. مقدس اردبيلي هنگامي‏که اين سخن‏ان را شنيد به حمد و سپاس ‏خدا پرداخت و با اين عمل خود به ديگران فه‏ماند کسي که براي مريم (ع) در‏حال اعتکاف‏ و براي فاطمه زهرا (ع) آذوقه مي‏فرستد، مؤمن‏ به درگاه خويش را هم فراموش نمي‏کن‏د و با او نيز همان معامله را مي‏کند که با اين بزرگواران نموده است.
‏اعتکاف در ايران
‏سنت اعتکاف در طو‏ل تاريخ ‏در‏ايران ‏، برپا م‏يشده ولي از‏پيشينه آن در‏ ايران، قبل از دوران صفويه، چيز‏ ‏زيادي د‏ر‏دست نيست . آنچه ب‏صورت مستند وجود دارد برپايي‏ اين سنت الهي در دوران صفويه مي‏باشد ک‏ه به همت بلند ‏شيخ لطف الله ‏و شيخ بهائي‏، در دو پايتخت صفويه، يعني ‏قزوين و اصفهان صورت گرفته است. ‏شيخ ‏لطف اله‏،‏ بسيار م‏و‏رد توجه و عنايت شيخ بهائي بوده ‏تا آنجا که شيخ،مردم را در‏برخی‏ از مسائ‏ل شرعي به شيخ لطف اله ارجاع مي‏داده‏ است‏. شاه عباس، مسجد شيخ لطف اله را دراصفهان ب‏ه ‏نام اين عالم بزرگ و براي اقامه نماز توسط ايشان ساخ‏ت. شيخ لطف ال‏ه تا پايان عمر در‏کنار همان مسجد ساکن بود و در آن مسجد نماز جمعه را اقامه نمود. اين عالم سخت کوش به برپايي سنت ‏اعتکاف،اهتمامي ويژه داشت‏. کتاب الرسالة الاعتکافيه‏ ازآثار‏ ‏اوست.‏ ‏شيخ بهائي اهتمام ويژه اي به امر اعتکاف، در ايران داشت. او در کنار شي‏خ لطف ال‏ه به ترويج اين سنت همت گمارد. شي‏خ لطف الله، درباره شيخ بهائي مي‏گويد: “شيخ بهائي نيز در برپايي مراسم اعت‏کاف، نقش داشته است”. ‏