پیامدهای جهانی شدن بازارهای مالی

پیامدهای جهانی شدن بازارهای مالی

پیامد جهانی شدن بازارهای مالی

مقدمه:

در مسیر زندگی انسان بعضی اوقات شرایطی پیش می آید مجبور می شود بین « آنچه كه بود و آنچه كه از این به بعد خواهد بود» یكی را انتخاب كند و گاهی این شرایط پدید آمده طوری است كه انسان ناگزیر است كه حتماً دست به انتخاب بزند كه میزان صحت این انتخابها و انطباق آن با حقیقت می تواند عامل تعیین كننده ای برای رسیدن به كمال و سعادت انسانی باشد. از طرفی درستی هر انتخابی نیز تابعی از میزان شناختی است كه انسان از اطراف خودش و شرایط قدیم و جدید دارد. مسئله جهانی شدن نیز اصطلاحی است كه خبر از پایدار شدن شرایط جدیدی در عرضه روابط بین المللی می دهد كه كشورها و بازیگران این عرصه ناگزیر به اتخاذ سیاستی خواهند بود كه در بردارنده منافع آنها باشد از طرفی از ضرورتهای توسعه هر كشوری شناخت دگرگونیهای جهانی و شكل دادن این دگرگونیها بر اساس خواست و منافع ملی است. نكته مهمی كه باید به آن توجه شود این است كه جهانی شدن واقعیت دارد و یافته ذهن بعضی نویسندگان و نظریه پردازان نیست.

جهانی شدن فرایندی است كه قابلیت تبدیل به فرصتی برای منافع ملی ما و تهدیدی بر ضد منافع را خواهد داشت و اینكه كدام روی سكه روی دهد بستگی مستقیم به نحوه مواجهه ما با آن دارد.

مقاله حاضر سعی در ایجاد زمینه مناسب برای شناساندن جهانی شدن مالی ( Financil Globalization) و نقش حسابداری بین المللی در این میان دارد.

تعریف كلی جهانی شدن

برخی از صاحبنظران در تعریف پدیده جهانی شدن به جنبه اقتصادی آن تاكید ورزیده و اقتصاد واحد جهانی و پیامدهای آن را به عنوان جهانی شدن آورده اند و برخی دیگر از اندیشمندان نیز سعی كرده اند جهانی شدن را به عنوان یك مفهوم سیاسی تعریف كنند، (فوكویاما) كه در كتاب ( پایان تاریخ) به جهانی شدن الگوی حكومتی دموكراسی لیبرال اشاره كرده و آن را شكل نهایی حكومت بشری قلمداد می كند و صاحبنظران دیگر نیز به تبیین این مفهوم در چارچوب تحولات اقتصادی ، سیاسی و زیست محیطی پرداخته اند.

با مطالعه در این زمینه در می یابیم كه جهانی شدن در ابعاد مختلف و گوناگون نظیر اقتصاد، سیاست، فرهنگ…. تعریف خاص خود را دارد و یا به عبارت دیگر چون جهانی شدن به تكامل نرسیده است و تا زمانی كه رشد و حركت مداوم آن متوقف نشود نمی توان تعریف كامل و كلی ارائه داد.

جهانی شدن بازارهای مالی هر روز توسعه بیشتری می یابد. توسعه بازارهای مالی بین المللی و افزایش حجم معاملات در بازارهای خارجی و بازارهای سرمایه یك واقعیت غیر قابل انكار است. پیشرفت در فن آوریهای ارتباطی اطلاعاتی، آزاد سازی دربازارهای سرمایه و ارائه ابزارهای جدید مالی باعث تحرك بیشتر گردش بین المللی سرمایه و راهنمایی برای افزایش توسعه و كارایی در بازارهای مالی بین المللی است.

شواهد تجربی نشان می دهد كه مرزهای بومی موانعی در راه جریانهای بین المللی سرمایه محسوب می شوند. پرتقوی سرمایه گذاران در كشورهای صنعتی به سمت دارایی های بومی (Home bios puzle) بوده و پس اندازهای ملی عمدتاً توسط صنایع ملی جذب می شود (Feldstein Horioka paradox) از سوی دیگر میزان جریانهای خالص سرمایه روند افزایشی نداشته است. توسعه جهانی شدن مالی را می توان از جنبه های مختلف نظیر معاملات خارج تراز نامه ای (OFF- balance) و ابزارهای مشتقه (Derivatives) كه امكان تسهیم ریسك را بین داراییهای اساسی فراهم آورده است، بررسی كرد.

افزایش در معاملات مالی بین المللی دارای دو بعد اساسی است:

الف) افزایش تحرك و پویایی پس اندازها كه باعث بهبود كارایی در تخصیص منابع می شود.

ب) اثرات معاملات بین المللی كارایی ریسك انتقال را بهبود می بخشد. به عبارت دیگر، به واسطه توسعه معاملات ، قیمت دارایییهای مالی در بین كشورها، به صورت هموارتری نسبت به گذشته عمل می كند و این شواهد دلیل بر جهانی شدن بازارهای مالی است.

چگونگی و جهت حركت و توسعه جهانی شدن بازارهای مالی در آینده، كاربردهای مهمی برای جهت دهی به سیاستهای پولی توسط بانكهای مركزی دارد. به عنوان مثال، چنانچه بازارهای مالی یكپارچه تر و جریانهای بین المللی سرمایه فعالتر شود، سیاست پولی مستقل برای تحقق اهداف بومی، آزاد سازی تحرك سرمایه و نرخهای ثابت تسعیر ارز را نمی توان به طور همزمان با هم داشت. علاوه بر این اتخاذ سیاست محافظه كارانه نیز ممكن است با مسائل جدیدی در زمینه ثبات سیستم مالی به واسطه افزایش روابط بین المللی بر روی قیمت دارایی ها روبه رو شود.

مفهوم جهانی شدن مالی

قبل از آن كه به تعریف جهانی شدن بازارهای مالی بپردازیم. ضروری است ابتدا تفاوت بین دو اصطلاح جهانی شدن بازارهای مالی و بین المللی شدن بازارهای مالی
(Financil internationalization) را به وضوح مشخص كنیم .

بین المللی شدن بر شرایطی دلالت دارد كه معاملات خارجی مشخصی افزایش می یابد و جهانی شدن بر شرایطی دلالت دارد كه اقتصاد همه كشورها به خصوص بازارهای مالی آنها آنچنان یكپارچه می شوند كه یك بازار جهانی واحد را به وجود می آورند. برای مثال وقتی كشوری مكانیسم واحدی را برای واردات محصولات كشاورزان به منظور حمایت از بخش كشاورزی بومی خود در نظر می گیرد، ممكن است بین المللی شدن توسعه یابد، ولی جهانی شدن نمی تواند توسعه یابد.

حال بر اساس این تعریف به بررسی حال و آینده جهانی شدن بازارهای مالی
می پردازیم.

برای طراحی مبنایی برای بحثهای آتی، انواع جهانی شدن را توضیح می دهیم. برای سهولت كار، ما جهانی را با دو كشور در نظر می گیریم F و R به ترتیب نشان دهنده بازارهای كالا و خدمات و بازارهای مالی و اندیس آن نشان دهنده كشور است. اقتصاد جهانی شدن واقعی حالتی بین بدون جهانی شدن (Nonglobalization) ، حالتی كه هم بازارهای مالی و هم بازارهای كالا و خدمات در حد كشور ها هستن (نمودار 1-1) و یا حالت جهانی شدن كامل (CompleGlobalization) حالتی كه هر نوع بازار به صورت كاملا یكپارچه است. (نمودار 1-2)

از آنجا كه تحرك دارایی های مالی نسبت به كالا و خدمات برای جهانی شدن بیشتر است، می توانیم حالتی را تصور كنیم كه جهانی شدن ابتدا در بازارهای مالی روی دهد
( نمودار 3-1)

به هر حال به نظر می رسد كه رابطه بسته ای بین جهانی شدن بازارهای مالی و بازارهای كالا و خدمات وجود دارد. به طوری كه توسعه در جهانی شدن بازارهای مالی باعث تحرك در بازارهای كالا و خدمات برای جهانی شدن بر عكس می شود. علاوه بر شرایطی كه جهانی شدن بازارهای مالی و اقتصاد واقعی (كالا و خدمات) به صورت سینرژیك توسعه می یابد، مقداری از كالا و خدمات ممكن است به صورت یكپارچه درآید و شرایط اقتصاد به گونه ای شود كه جهانی شدن بازارهای كالا و خدمات قبل از بازارهای مالی روی دهد.

روند جهانی شدن

روند جهانی شدن در سالهای اخیر با افت و خیزهایی همراه بوده است. برای مثال، میزان اوراق بهادار صادر شده از 220 میلیارد دلار در سال 1986 به 569 میلیارد دلار در سال 1996 رسیده است. بر اساس آمار ارائه شده توسط بانك تسویه حسابهای بین المللی (BIS) در مورد بانكداری بین المللی و فعالیتهای بازارهای مالی، خاص داراییهای بانكداری بین المللی تقریباً سه برابر شده است. یعنی از 1885 میلیارد دلار در سال 1986 به 5150 میلیارد دلار در سال 1996 رسیده است.

به هر حال اگر دوره مالی طولانی تری را در نظر بگیریم به وضوح می توان نوسانات را در یكپارچگی اقتصاد در جهان مشاهده كرد. در ادامه ابتدا روند جهانی شدن بازارهای مالی را به صورت تاریخی مرور كرده و بعد به بررسی شرایط كنونی می پردازیم.

الف) دیدگاه درون گرایی سرمایه (Home Bias) و جریان بین المللی سرمایه:

به منظور شناسایی دامنه جهانی شدن بازارهای مالی از لحاظ تاریخی، ابتدا مروری بر مطالعات انجام شده بر روی شاخصهای اندازه گیری میزان جهانی شدن بازارهای مالی و پیامدهای آن می كنیم.

ب) دیدگاه درون گرایی و صنعت محوری

(Feldstein-Horioka paradox and Home Bias Puzzle)

یك موضوع جالب در زمینه جهانی شدن تعصب ملی یا دیدگاه درون گرایی سرمایه (Home Bias) است. از آنجا كه متنوع شدن پر تفو باعث سود مورد انتظار بیشتری می شود، در پر تقوی سرمایه گذاری بین المللی نیز تنوع زیادی ایجاد شده است. به هر حال اگر پر تفوی واقعی سرمایه گذاران را مورد بررسی قرار دهیم، به نظر می رسد كه بر خلاف پر تفوی بهینه متشكل بر اساس تئوری CAPM ، پرتفوی سرمایه گذاران تعصبی به طرف سهام بومی گرایش دارند.

دو محقق به نامهای فرنچ ( French) و پوتربا (poterba) در سال 1991 پر تفوی سرمایه گذاران بین المللی را در ژاپن، آمریكا و انگلیس بررسی كردند و به این نتیجه رسیدند كه سرمایه گذاران سهم بسیار زیادی از سرمایه خود را به سرمایه گذاری در سهام بومی تخصیص داده اند.