مبانی نظری تعاریف و مفاهیم واحد همسایگی

مبانی نظری تعاریف و مفاهیم واحد همسایگی

واحد همسایگی 54
3-1- مروری بر سوابق 56
3-2- واژه شناسی همسایه 57
3-3- درك از اجتماع همسایگی 58
3-4- نگرش به محله 59
3-5- مفهوم واحد همسایگی 60
3-6- ایده واحد همسایگی (شکل گیری در غرب): 60
3-6-1- واحد همسایگی ( مجموعه مسکونی خود اتکا) 60
3-7- شش شاخصه مشترک واحد همسایگی 61
3-7-1- حمل و نقل، خارج از بافت مسکونی 61
3-7-2- حریم اجتماعی و خصوصی 62
3-7-3- جمعیت بهینه در واحد همسایگی 62
3-7-4-مراکز فرهنگی و آموزشی در واحد همسایگی 62
3-7-5- حدود فیزیکی واحد همسایگی 63
3-7-6- خدمات شهری 63
3-8-کاربری های عمده مهم در طرح کلارنس پری (واحد همسایگی) 63
3-8-1-دبستان 63
3-8-2-پارکها 64
3-8-3-مغازه های محلی 64
3-8-4- کاربری مسکونی 64
3-8-5- خیابان ها و معابر عمومی 64
3-9-(رادبرن ؛ نمونه ای اجرا شده) 65
3-10- توسعه الگوی واحد همسـایگى در نظام شهرسازی غرب 66
3-11- بررســى نقش و جایگاه واحد همســایگى در شهرسازی معاصر غرب 67
3-11-1- مكانى جهت سكونت و ارائه خدمات و نیازهاى اولیه ساكنین 67
3-11-2- ارتقاءدهنده تعاملات اجتماعى وایجادكننده حس جامعه محلى 67
3-11-3- زمینه ساز مدیریت شهرى و مشاركت اجتماعى 67
3-11-4- ایجاد كننده هویت و معنى 68
3-11-5- امكانى براى پایدار نمودن توسعه شهرى 68
3-12- واحد همسایگی پایدار 68
3-12-1- خودكفایی 68
3-12-2- كاهش سفرهای شهری 68
3-12-3- جامعه پذیری و مفهوم اجتماع 68
3-12-4- مفهوم مكان و هویت 69
3-12-5- مشارك 69
3-13- محله (در ایران) 69
3-14- جایگاه محلات در ساختار كالبدى-فضایى و اجتماعى شهرهاى تاریخى ایران 70
3-14-1- اصول به كار رفته در ساختار كالبدى- فضایى محلات 71
3-14-1-1- پیوند میان مركز شهر و مراكز محلات 71
3-14-1-2- مرکزیت 71
3-14-1-3- پیوند میان شبكه راههای منطقه ای با شبكه گذرهای اصلی محلات 71
3-14-1-4- قلمرو محله اى 71
3-14-1-5- سلسله مراتب 71
3-14-1-6- انعطاف پذیرى 72
3-14-2- اصول به كار رفته در ساختار اجتماعى محلات 72
3-14-2-1- اتحاد و همبستگى اجتماعى 72
3-14-2-2- انعطاف پذیرى جمعیتى 72
3-14-2-3- مدیریت محله ای 72
3-15- تحولات محله های شهری پس از انقلاب اسلامی ( 1357 ) تاكنون 73
3-16- شهرنشینی شتابان، مدرنیسم و آثار آن بر تغییرات ساختاری و عملكردی محله های شهری 74
3-17- مقایسه محله در شهرنشینى ایران و واحد همسایگى درشهرسازى معاصر غرب 75

« در عین حال که خانه، همسایگی و شهر، افراد را برای تعاملات اجتماعی دور
هم جمع می کند، فرهنگ ها ایجاد می شوند و جوامع شکل می گیرند، مردم
به واسطه ی فضاهای جداگانه و اختصاصی برای فعالیت های مختلف جدا
می شوند، این همان پارادوکس طراحی معماری است.» (ویلیلم میچل،2003)

مقدمه

با رشد روزافزون شهرنشینی و تشکیل کلان شهرها، جامعه شهری بیش از هر زمانی با مسئله اضمحلال محله یا همسایگی مواجه گردیده است. رشد شتابان شهر همراه با غلبه فضاهای مجازی و توسعه روابط الکترونیک در شهرهای مدرن، علاوه بر ا ینکه گرمی روابط ا جتماعی را در شهرها کاهش و زمینه بیگانگی جمعی را فراهم آورده، اهمیت اجتماعی مکان و هویت های محلی از جمله همسایگی را تضعیف نموده است ( ممتاز، 1381).
با ضعیف شدن پیوندهای سنتی اجتماع محلی، ارتباطات خویشاوندی باورهای دینی مشترک و ارزش های اخلاقی نیز جای خود را به گمنامی، فردگرایی و رقابت داده و سبک های جدید از زندگی در شهر به وجود آورده است. از این رو یکی از موضوعات مهم در مطالعات جامعه شناختی شهر در دوره اخیر، موضوع همسایگی و مفهوم اجتماع از دست رفته است (Talen 1999).
یکی از نظریات و راهکارهای پشنهادی معماران و طراحان شهری برای تجدید شبکه های اجتماعی (همسایگی)، تئوری«واحد همسایگی » بود که توسط «کلارنس پری » مطرح شد.
به همین جهت این فصل در ابتدا به موضوع همسایگی و مظالعاتی که در رابطه با تاثیر همسایگی بر اجتماعات شهری و واحد های همسایگی انجام شده است، اشاره می کند. در ادامه به تعریف از واحد همسایگی، اصول ومعیارها شکل گیری واحدهای همسایگی و تاثیر گزاری آن در نظام شهر سازی غرب می پردازد. از آنجایی که در سال های اخیر ساختار محله در ایران تغییر کرده است یکی از راهکارهای پیشنهادی در نظام شهر سازی ایران، واحد همسایگی غرب است. به علت شباهت های اصول محله در ایران با واحد همسایگی می توان با اقتباس و نه تقلید صرف از الگوی غربی به راه حل مناسب برای نظام شهر سازی کنونی ایران دست یافت. از این رو یکی دیگر از مباحثی که در این فصل مورد بررسی قرار گرفته است مفهوم محله، اصول و معیارهای محله در ایران، تغییر ساختار محله بعد از انقلاب اسلامی، مقایسه محله در ایران با واحد همسایگی غرب می باشد.

3-1- مروری بر سوابق
همراه با نگرانی و دل مشغولی سیاست گذاران و مدیران شهری از تضعیف شبکه های همسایگی در کلان شهرها، محققان نیز با طرح مفاهیمی همچون عرق همسایگی ، احساس همسایگی تعلق همسایگی انسجام همسایگی توجه خود را معطوف به فرسایش پیوندها و انسجام در عرصه همسایگی و به نحو اولی در عرصه عمومی و حیات شهری نموده اند. باید خاطرنشان ساخت که همسایگی و آثار اجتماعی ناشی آن در محله های شهری مدرن، یکی از پرنفوذترین و پراقبال ترین موضوعات پژوهشی در جامعه شناسی شهری و حوزه های مرتبط می باشد.
تنوع و تعدد پژوش های مرتبط با موضوع همسایگی خود گویای مطلب است. رابطه متغیرهایی همچون جسمی
وروانی (Ellaway Macintrre & Kearns 2001) (Gomes & Muntaner 2005) ) (Kennedy & Glass 1995)
(Blkely Kennedy & Kawachi 2001 (Cattell 2001)، جرم و بزهکاری و مشکلات رفتاری
((Browning Burington 2008 (Leventhal & Gunn 2008) (Caughy Nettles O cambo 2008) رفتار و نتایج تحصیلی فرزندان (Emory Caughy Harnis & Franzini 2008) ( Ploybon Buler Belgrave & Allison 2008)
و مشارکت سیاسی (Hays & Kogl 2007)، سرمایه اجتماعی (Brisoon & Usher 2007 )، با مقوله همسایگی نمونه هایی از دل مشغولی های محققان این عرصه می باشد. در بین موضوعات فوق، سرمایه اجتماعی از پرنفوذترین مفاهیم است و دلیل آن سهمی است که همسایگی در ایجاد و حفظ سرمایه اجتماعی دارد و بر این اساس، سیاست گذاری های مرتبط با همسایگی معطوف به حمایت از سرمایه اجتماعی و حفظ و ارتقای آن می باشد (Forrest & Keans 2001).
از آن جایی که انسجام اجتماعی یکی از مؤلفه های مهم سرمایه اجتماعی است، عموماً محققان به تحلیل و تبیین شبکه ها وپیوندهای اجتماعی در بطن فضای همسایگی پرداخته اند و از این طریق تلاش نموده اند تا اولاً میزان انسجام در شبکه همسایگی را تعیین نمایند و ثانیاً عوامل مؤثر بر میزان انسجام شبک را تعیین نمایند.
بر این اساس، عموماً محققان در پی عوامل قوام بخش یا زوال بخش انسجام در روابط همسایگی بوده اند، عدم تجانس فرهنگی و زبانی (Forrest Grang & Nagi 2002)، ساختار شبکه و حجم روابط خارج از همسایگی
(Hennig & Wellman and Wortly 1990) ( Liebcrg 1996)، کیفیت پایین منازل مسکونی، شلوغی و سرو صدا، وضعیت نامناسب اقتصادی ساکنین (Thomese & Van Tilburg 2000)، از جمله عواملی هستند که بر پایه یافته های پژوهشی به کاهش انسجام در شبکه همسایگی می انجامند.
در مقابل، برخی از تحقیقات بر نفش مثبت عوامل زیر تقویت انسجام واحدهای همسایگی صفحه گذاشته اند:
متغیر بودن شبکه و در دسترس بودن منابع و ظرفیت های بیشتر(Cattell 2001)، استفاده از فناوری اطلاعات
(Wallmen Barry 2001)، تأهل؛ ا فراد متأهل بیشتر از مجردین به روابط همسایگی اهمیت می دهند، تحصیلات و درآمد بالا(Campbell & Lee 1992) ، مدت اقامت و ثبات در سکونت & Nagi 2002) (Forrest Grang
( rohe & Slewart 1996) (Campbell & Lee 1992)، جنسیت؛ همسایگی برای زنان اهمیت بیشتری دارد چرا که نسبت به مردان کمتر در بیرون از خانه کار میکنند و وقت بیشتری را با همسایگان می گذرانند(Campbell & Lee 1992)، سن؛ افراد مسن وقت بیشتری را با موضوع همسایگی اختصاص می دهن و در نتیجه اهمیت بیشتری برای آن قائلند (Campbell & Lee 1992) ، (Guest & Wierzbicki 1999).

در عرصه پژوهش های فوق، محققان از شاخص ها و مؤلفه های متنوعی برای پوشش مفهوم انسجام در واحدهای همسایگی استفاده کرده اند که مهمترین آنها بدین قرار است:
ارزش ها و هنجارهای مشترک (Sampson Raudenbush & Eals 1995) ( Bucknet 1988)، شبکه های حمایت اجتماعی همسایگی (Glynn 1981) ( Buckner 1998)، احساس تعلق و پیوستگی، (Puddifot 1995)
(Stone & Hughes 2002)،کنش جمعی از طریق سازمان های همسایگی، (Stone & Hughes 2002)،
احساس اعتماد و انسجام، (Smpson Raudenbush & Earls 1995)، رضایت از همسایگی،(Buckner 1998) Forrest & Keans 2001))، احترام به همسایه و مدارا با آن (Stone & Hughes 2002)، فعالیت های همسایگی از قبیل : مبادلات کلامی و غیر کلامی دوستانه، و رفت و آمد با هم (Unger & Wandersman 1982).
از دیگر نکات قابل توجه در مطالعه انسجام واحدهای همسایگی، تأکید بر شبکه روابط اجتماعی در بین همسایگان و توجه به روش تحلیل شبکه می باشد(Thomese & Van Tilburg 2000) (Henning & Lieberg 1996)
. (Campbell & Lee 1992)