دانلود تحقیق مفهوم دیه یا قصاص در اسلام
دانلود تحقیق مفهوم دیه یا قصاص در اسلام
دسته بندی | حقوق |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 167 کیلو بایت |
تعداد صفحات | 135 |
دریافت فایل
مقدمه
الف) بیان موضوع و انگیزه انتخاب آن
ب) سوالات
ج) فرضیات
د) سابقة پژوهش
ه) روش تحقیق
و) محدودیتها
ز ) خلاصه و چكیده
ح) عبارات اختصاری
بخش اول: دیه (تعاریف و مفاهیم و سابقه پیدایش)
فصل اول: تعریف دیه
مبحث اول: معنای لغوی دیه
مبحث دوم: معنای اصطلاحی دیه
گفتار اول: مفهوم فقهی دیه
گفتار دوم: مفهوم حقوقی دیه
گفتار سوم: مفهوم قانونی دیه
فصل دوم: سابقة پیدایش دیه
مبحث اول: سابقة پیدایش دیه درجهان
مبحث دوم: سابقة پیدایش دیه در اسلام
بخش دوم: حقوق جزای ایران
فصل اول: قبل از انقلاب اسلامی
مبحث اول: از آغاز تا انقلاب مشروطه
مبحث دوم: از انقلاب مشروطه تا پیروزی انقلاب اسلامی
فصل دوم: بعد از انقلاب اسلامی
مبحث اول: حاكمیت قانون راجع به مجازات اسلامی 1361
مبحث دوم: حاكمیت قانون مجازات اسلامی 1370
بخش سوم: پرداخت دیه در حقوق جزایی (جمهوری اسلامی) ایران
فصل اول: در قانون ایران
فصل دوم: كاربرد حقوقی دیه
مبحث اول: مجازات (جنبه كیفری) دیه
مبحث دوم: جبران خسارت
مبحث سوم: دیه از نظر سیاست كیفری ایران در حال حاضر
گفتار اول: قانونگذار
الف) مجازات مالی
ب) جبران خسارت
گفتار دوم: ماهیت تركیبی (خاص) دیه
گفتار سوم: انعكاس ماهیت حقوقی دیه در آرای قضایی ایران
مبحث چهارم: خسارات زاید بر دیه
فصل سوم: مسئول پرداخت و مهلت پرداخت دیه
مبحث اول: جانی
مبحث دوم: ضمان عاقله
مبحث سوم: دولت (بیتالمال)
مبحث چهارم: مهلت پرداخت دیه
نتیجهگیری
پیشنهادات
فهرست منابع و مآخذ
مقدمه
الف) بیان موضوع و انگیزه انتخاب آن
حقوق علم زندگی اجتماعی انسانی است. در قرون اخیر افراد در تلاش بودهاند تا با ایجاد ضوابط و مقررات در زندگی اجتماعی و گروهی خود در قالب قرارداد اجتماعی به این رویه نظم و سامان بخشند. در این میان عناصری از گذشتههای دور و ورود آنها به زندگی مدرن امروزی باعث ایجاد تحولات و نگاههای جدیدی در عرصه مسائل حقوقی و اجتماعی شده است. دیه (خونبها) نیز یكی از همین موضوعات است. بررسی و دقت در سابقهی اقوام و تمدنهای بشری گوناگون نشاندهندهی این مطلب است كه پرداخت غرامت از سوی جانی به عنوان مجازات یا جبران خسارت دارای سابقهای طولانی و دراز به قدمت عمر بشر است. این روند كمكم با گذشت زمان و ورود عناصر و اجزای تازه وارد مرحلهای جدید شد. در دین اسلام كه دین رسمی حكومت جمهوری اسلامی ایران است این نهاد با صراحت و تأكید مورد قبول قرار گرفت و این نشان میدهد كه دیه از احكام امضایی اسلام است كه در واقع در راستای ایجاد صلح و صفا در میان خانوادهها و قبایل عرب كه از نظر مسائل اجتماعی در سطح بسیار پایین قرار داشتند به وجود آمد و توسط اسلام تأیید شد. این اختلافات به حدی شدید بود كه موجب بروز جنگ در میان قبایل عرب میشد و گاه تا سالیان دراز ادامه مییافت. به همین دلیل میبینیم كه واژه «ثار» (خونخواهی) واژهای مقدس و قابل احترام نزد اعراب جاهلیت بوده است. دیه اساساً برای همه اشخاص یكسان نبوده است و برحسب شأن و مقام و منزلت مقتول متفاوت بوده است. با ظهور اسلام در جزیرهالعرب و گسترش نفوذ اسلام در این منطقه و مناطق اطراف مفاهیم و اعتقادات و مبانی حقوق اسلام كمكم در جوامع اطراف گسترش و رشد و اشاعه یافت و آنها یگانه راه سعادت خود را در اجرای احكام دین اسلام میدیدند.
با گذشت زمان و نفوذ اندیشههای جدید حقوقی مردم هم در راستای ایجاد یك سیستم حقوقی منظم و با ثبات سعی در ایجاد یك جامعه متشكل و مترقی در قالبهای جدید و منطبق با تحولات روز بودند و از آنجا كه انسان موجودی فطرتاً اجتماعی است با تشكیل اجتماعات تلاش داشت تا این نیاز خود را برطرف سازد كه مستلزم ایجاد نظم و حكومت قانون و وضع قوانین و مقررات است تا بدین وسیله قوام و ثبات جامعه حفظ شده و زمینه امنیت فردی و اجتماعی به وجود آید. برهمین اساس قوانین حاكم بر هر جامعه محدودیتهایی برای افراد خود و در برابر تجاوز و تعدی بر این محدودیتها واكنشی را در نظر گرفته است؛ بدین صورت حقوق جزا به وجود آمد. در ایران هم با توجه به سابقه وجود اسلام و اهمیت آن در نزد مردم و اجرای آن در جامعه، این امر تجلی یافت و با پیروزی انقلاب اسلامی و حاكمیت قوانین اسلامی محرز و مسلم شد. در میان احكام اسلام، احكام جزایی آن از اهمیت بسیاری برخوردار است چرا كه امروزه به رقیبی برای حقوق غیر آن تبدیل شده است. دیه نیز یكی از این احكام است. نویسنده این اثر علمی تلاش فراوان دارد تا با بررسی و مطالعه سیر تاریخی و وجودی دیه درجهان و اسلام به مطالعه وضعیت این تأسیس حقوقی در حقوق جزای ایران پرداخته تا بتواند نهاد دیه را كه از دیرباز در فقه جایگاه داشته است و باب مهمی را در قانون مجازات اسلامی بخود اختصاص داده است مورد بررسی و دقت قرار دهد و بتواند براساس نتایج علمی و آراء و نظریات حقوقی در تبیین و شناخت این تأسیس اسلامی موفق بوده و بتواند راهحلی برای این موضوع كه بیابد و بتواند این نكته را ثابت كند كه حقوق جزایی اسلام دارای ایدهها و نكات مهم در برابری و رقابت با حقوق غیرآن است.
ب) سؤالات
1ـ دیه چیست؟
2ـ سابقه دیه در جهان چگونه است؟
3ـ دیه در دین اسلام و حقوق اسلامی چه جایگاهی دارد؟
4ـ آیا دیه در حقوق اسلام یك حكم تأسیسی است؟
5ـ مقادیر دیه چیست؟
6ـ آیا انواع دیات هم امروزه دارای كاربرد است؟
7ـ حقوق ایران چه نگاهی به این تأسیس اسلام دارد؟
8ـ عملكرد قضایی حقوق جزای ایران نسبت به این تأسیس اسلامی چگونه است؟
9ـ آیا میتواند جنبه دوگانه داشته باشد؟
10ـ آیا دیه صرفاً یك تأسیس یك بعدی است؟
11ـ آیا جانی نسبت به ضرر و زیان مازاد بر دیه مسئولیت دارد؟
ج) فرضیات
در این مورد با توجه به اینكه دیه در سیر تاریخ و پیدایش خوددارای كاربردهای دوگانه خسارت و مجازات بوده است و از آنجایی كه حیطه بحث ما حقوق ایران است این فرضیات مطرح است:
- دیه دارای ماهیت حقوقی است.
- دیه در حقوق ایران یك مجازات است.
- دیه برای جانی یك وجهه كیفری دارد.
- دیه می تواند جنبه دوگانه داشته باشد.
- جانی نسبت به ضرر و زیان مازاد بر دیه مسئولیت دارد.
- مقادیر دیه امروزه قابل تبدیل و تقدیم به پول است.
- اسلام در جهت راحتی پیروان خود و سایرین قابلیت تبدیل دیه به پول رایج را پیشبینی كرده است.
د) سابقهی پژوهش
در این خصوص باید گفت در این پژوهش علمی بر خلاف سایرین سعی شد تا این تأسیس حقوقی بیشتر از دیدگاه حقوقی و عملی مورد مطالعه قرار گیرد و جنبه های گوناگون عارض بر آن مانند خسارات اضافه وارد بر مجنی علیه كه در كمتر اثری به آن پرداخته شده است مورد دقت و كنكاش قرار گیرد تا بتوانید راه حل عملی برای مشكلات موجود در این زمینه ارائه دهد.
هـ) روش تحقیق
در این تحقیق به روش كتابخانه ای از نظرات تمام حقوقدانان و فقها بخصوص فقهای امامیه استفاده میشود و تلاش فراوان شده است با مطالعه نظرات و دیدگاههای متنوع آنان و استدلال و دیدگاههای حقوقی نویسنده پایاننامه در این قضیه مطالب به نحو صریح و واضح و حقوقی بیان شود و از آنجایی كه در این میان حقوق جزایی ایران مبنای كار واقع شده است تلاش گردید تا با استفاده از نظرات و آراء قضایی و حقوقی و دیوان عالی كشور در زمینه كاربردی هم این تأسیس حقوقی مورد دقت و كنكاش قرار گیرد تا عمق آن بیشتر برای خواننده مشخص شود.
و) محدودیتها
در این حیطه با وجود همكاری خوب بخش اداری دانشگاه كارها بخوبی پیشرفت داشت و نویسنده پایاننامه تلاش فراوان كرد تا با استفاده از سایر راههای ممكن به منابع و مآخذ دسترسی كامل داشته باشد و بتواند اثر علمی به یادماندنی تقدیم آیندگان كند.
ز) خلاصه و چكیده
دلیل كار بر روی این موضوع و تحلیل و بررسی جنبه های آن از این امر نشأت می گیرد كه هنوز هم در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران هیچ گونه وحدت نظر و توافقی در مورد جنبة كیفری یا مدنی دیه وجود ندارد و این مطلب نه تنها در سطح حقوقی بلكه در سطح رویه قضایی و دادگاهها نمود عملی و عینی دارد . اگر نگاهی به سابقة دیه و پیدایش آن بیندازیم متوجه می شویم كه این تأسیس حقوقی در جهت جبران خسارت وارده به مجنی علیه و یا اولیای وی بوده است و در واقع ما به ازاء خون ریخته شده مقتول است و بیشتر جنبه خصوصی داشت ولی با تشكیل حكومتها این وضعیت از دیه گرفته شد و سعی شد تا رنگی از مجازات هم به این تأسیس حقوقی داده شود بدین ترتیب مشخص شد كه دیه در واقع ماهیت تركیبی و دو وجهی دارد یعنی از یك سو جانی باید آن را جهت جبران خون ریخته شده مقتول یا مجنی علیه پرداخت كند و از سوی دیگر كیفر است كه بر جانی وضع شده و در مورد او باید به اجرا گذاشته شود . این مطلب موضعی است كه حقوق جزای جمهوری اسلامی ایران آن را مورد قبول قرار داده است . از طرفی حقوق كنونی ایران با استفاده از فقه پویای اسلامی به این موضوع رسیده است كه جانی نسبت به ضررو زیان مازاد بر دیه كه بر مجنی علیه وارد شده است مسئولیت دارد و باید آن را جبران كند و در نظر گرفت كه عدم پذیرش خسارات و ضرروزیان مازاد بر دیه نشاندهندة عدم توجه به واقعیات جامعه و برقراری عدالت است و در نهایت این نكته را به اثبات رساند كه مقادیر تعیین شده عیون ششگانه دیات می تواند در جهت جبران ضررو زیان وارد به مجنی علیه به صورت پول رایج هر كشور اسلامی درآید تا بدین ترتیب تطبیق احكام دین با مقتضیات زمان و مكان محقق شود .
این پایاننامه در سه فصل (با مقدمه و با نتیجهگیری و پیشنهادات) ارائه شده است.
ح) عبارات اختصاری
1ـ ق.ر.م.ا………………….قانون راجع به مجازات اسلامی 1361
2ـ ق.م.ا………………….قانون مجازات اسلامی 1370 و 1375
3ـ ق.م.م………………….قانون مسئولیت مدنی 1339
4ـ ق.ا.ج.ا.ا………………….قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
5ـ هـ .ع.د.ك………………….هیات عمومی دیوانعالی كشور
6ـ ق.م………………….قانون مدنی
7ـ ق.م.ع 1304………………….قانون مجازات عمومی 1304
8ـ ق.م.ع 1352………………….قانون مجازات عمومی 1352
9ـ هـ .ش………………….هجری شمسی
10ـ هـ .ق………………….هجری قمری
11ـ م………………….میلادی
12ـ ق.ا.م………………….قانون اساسی مشروطه 1276 هـ .ش
13ـ ق.ا.د.ك.د.ع.ا…………….قانون آئین دادرسی كیفری دادگاههای عمومی و انقلاب 1378
14ـ ق.آ.د.ك………………….قانون آئین دادرسی كیفری 1290
مقدمه
دیه یك تأسیس حقوقی در نظام حقوقی كنونی ایران است كه ریشه در فقه اسلامی و احكام جزایی آن دارد و دارای خصوصیات و ویژگی هایی است كه قابل بحث و بررسی هستند و می تواند ما را به شناخت عمیق و دقیقی از این تأسیس حقوقی اسلامی رهنمون سازد. بنابراین برای شناخت هر چه بهتر این نهاد حقوقی كه ریشه در فقه اسلامی دارد و دارای جنبه كار بردی در حقوق جزای جمهوری اسلامی ایران است در ادامه به تعریف و تبعین آن و بیان دیدگاه های فقهی و حقوقی نسبت به آن و سابقه پیدایش آن در جهان و اسلام به پردازیم تا عمق مطلب بیشتر برای خواننده این اثر علمی مشخص گردد.
بخش اول: دیه (تعاریف و مفاهیم و سابقة پیدایش)
فصل اول: تعریف دیه
برای درك و شناخت دقیق مفهوم دیه ابتدا آن را از نظر لغوی و سپس از نظر اصطلاحی مورد مطالعه و تعریف قرار می دهیم .
مبحث اول: معنای لغوی
در ابتدا معنای لغوی دیه را مورد بررسی قرار می دهیم.
دیه از ریشه «ودی» به معنی راندن و ردكردن است كه حرف «واو» از اول كلمه حذف شده است و حرف «ها» در آخر كلمه جای گرفته است. دیه را عقل هم معنی كردهاند زیرا از معانی عقل، منع است و نهی و دیه مانع جرأت بر ارتكاب جنایت میگردد. مراد از دیه شرعاً «ودی» میباشد. ودی معانی گوناگون دارد مانند جاری شدن چیزی و نابودی و هلاكت ولی هرگاه به صورت دیه استعمال شود معنای خونبها را میدهد. در فارسی هم همین كلمه اخیر بجای كلمهی دیه استفاده میشود. در این باره عدهای عقیده دارند كه دیه به كسر، حق كشته شدهها به جای داد. جمع دیه هم دیات است. محققی در این زمینه میگوید:
«دیه كسر دال به معنای حق قتل است و جمع آن دیات است كه در اصل ودی مثل وعده بوده است كه «واو» آن حذف و «هاء» به جای آن قرار داده شده است»[1].
از آنجایی كه قتل و جنایت غالباً توأم با جاری شدن خون و خونریزی بوده است و خونریزی هم منجر به هلاكت و مرگ میگردد بنابراین معنای دیه با معنای ریشهی آن «ودی» متناسب است. نظیر همین مفهوم را دیگر فقها مانند جوهری در صحاحاللغه آوردهاند.
در فرهنگهای لغت فارسی نیز تعاریف و مضامین مشابهی از دیه شده است مثلاً دیه مالی است كه بدل نفس مقتول به ولی او داده میشود و از باب تسمیه به مصدر است و گاه گفته میشود به بدل اعضاء مثل دست یا پا و آن را ارش میگویند البته ارش به بدل نفس هم گفته میشود. به فارسی هم آن را خونبها گویند و عوام آن را پول خون میگویند[2]. در جای دیگری در تعریف دیه آمده است:
«مالی كه قاتل یا خانوادهی او به مقتول میپردازند، خونبها»[3].
همانطور كه گفته شد در زبان عربی كلمه عقل به جای دیه به كار رفته است ولی اشاره كردیم كه عقل به معنی منع و نهی است. در توجیه استفاده از این تأسیس به جای دیه گفته شده است چون هنگام تحویل شتران به اولیای دم زانوی آنها را میبستند یا بدین جهت كه پرداخت دیه موجب بستن دهان اولیای دم و منع آنان از سرزنش است یا به این دلیل كه پرداخت دیه مانع انتقامجویی و خونخواهی عشیره مقتول است به آن عُقل گفته میشود.
راغب اصفهانی در مفردات در مورد عقل اینگونه نظر دارد:
«اصل العقل الامساك و الاستمساك عقل بعیر بالعقال»[4]. عقل اصلاً به معنی منع و بازدارنده است و قاتل را از ارتكاب قتل منع میكند و یا به معنی بستن شتر در مقابل خانه ولی دم است كه عقال مینامند.
1- این منظور، محمد بن مكرم. لسانالعرب، ج 9. واژهی ودی ص 267
2- دهخدا، علیاكبر، لغتنامه دهخدا. واژهی دیه
1- فرهنگ فارسی معین ص1602.
2-راغب اصفهانی. مفردات ص550.
فایل ورد 135 ص