دانلود مقاله در مورد فقر و انحرافات اجتماعي از منظر دين 18 ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..docx) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 19 صفحه

 قسمتی از متن word (..docx) : 
 

‏فقر و انحرافات اجتماعي از منظر دين‏
همان‎‏گونه كه بيان گرديد، بين فقر وانحرافات اجتماعي همبستگي وجود دارد. پژوهش‎‏هاي مختلف در اين زمينه نشان داد كه پديده فقر به عنوان يكي از علل بروز انحرافات اجتماعي محسوب مي‎‏شود، هرچند كه اين رابطه به شكل مستقيم و قطعي در ايجاد انحرافات اجتماعي قابل اثبات نيست، با اين همه وجود همبستگي بين آن دو را مي‎‏توان مشاهده نمود. از آنجا كه پديدة آسيب‎‏زاي فقر در متون ديني، بسيار مورد تأمل قرار گرفته، اين سؤال اساسي مطرح مي‎‏گردد كه آيا متون اسلامي هم، تنها همبستگي ميان فقر و بروز كجروي‎‏ها و نيز افزايش آن را تأييد مي‎‏كنند يا ناظر به رابطه مستقيم ميان آن دو هستند. در پاسخ به اين پرسش در ابتدا به طور اجمالي، مفهوم فقر از منظر ديني مورد بررسي قرار مي‎‏گيرد و سپس به تأثيرات آن در زندگي انسان‎‏ها و نيز تأثير آن در افزايش كجروي توجه مي‎‏شود.‏
‏مفهوم فقر‏ ‏
در متون ديني فقر داراي معاني متعددي است. به گونه‎‏اي كه بين اين معاني صرفاً اشتراك لفظي برقرار است. فقري كه در اين نوشتار مورد نظر است، آن چيزي است كه در مقابل غني و ثروت به كار مي‎‏رود؛ يعني نداري در برابر دارايي كه در آيات و روايات از آن با تعابيري همچون سوء و بدي، بلا و بدبختي، شر و زشتي، سختي شديد، ذلت و خذلان و امري بدتر از مرگ ياد شده است.[62] براين اساس دراينجا معاني ديگر فقر كه در متون ديني كاربرد دارند، از قبيل فقر فرهنگي، فقر نفسي، فقر معنوي و فقر ديني، مورد نظر نيست.[63] به عنوان نمونه در حديث معروف «كاد الفقران يكون كفراً» و نيز حديث مشهور پيامبر بزرگ اسلام كه «الفقر فخري»، مفهوم اقتصادي فقر مورد نظر نيست؛ بلكه به نظر بسياري از صاحب
‎‏نظران فقر نفس و نيز فقر روحي مورد توجه مي‎‏باشد، و حاكي از اين واقعيت است كه همه انسان‎‏ها در مقابل ذات اقدس الهي كه غني بالذات مي‎‏باشد، في‎‏نفسه فقيرند و در هـر لـحظه لـحظه وجـودشان، مـحتـاج فيض و لطف الهـي هـستند، همچنين در ذيـل روايـت «فقر مرگ بزرگ اسـت»، از پـيامبر اكرم (ص) سؤال شد: آيا فقر اقتصادي منظور شما است؟ فرمودند: خير، منظور فقر ديني است.[64] براين اساس شناخت مفهوم فقر بايد در چارچوب منظومه فقر وغني صورت بگيرد كه هر دو مفهوم در يك سر اين طيف واقع شده‎‏اند و حالتي از افراط و تفريط را نشان مي‎‏دهند. رويكرد قرآن كريم، نسبت به اثر رفاه در زندگي و فقر در كجروي، يك سويه نيست. خداوند متعال در قرآن كريم رفاه طلبي و «اتراف» را به شدت مورد حمله و نكوهش قرار ‏مي‎‏دهد و آن را عامل مستقيم در ايجاد طغيان، فساد و ظلم و كژي‎‏ها معرفي مي‎‏نمايد.[65] در حالي كه اين مقدار از نكوهش، درباره فقر ديده نمي‎‏شود و بين آن و فساد وكجروي رابطه‎‏اي مستقيم ترسيم نمي‎‏گردد.[66] در متون ديني آنچه بيش از خود فقر و غني اهميت دارد، مبارزه با فاصله بين فقير و غني است. به عبارت ديگر موضوع اساسي از بين بردن يا حداقل كاهش فاصله طبقاتي در جامعه انسان‎‏ها است. بر همين اساس فقر به عنوان موضوع احكام مورد توجه فقها قرار گرفته و آنان براي مبارزه با فقر و نيز محو آن به شناسايي آن و دامنه‎‏اش پرداخته‎‏اند و احكام ويژه‎‏اي از قبيل زكات، خمس، صدقات، جرائم مالي (كفارات)، وقف، وصيت و… را براي مسلمانان به ويژه ثروتمندان و نيز دولت اسلامي در نظر گرفته‎‏اند.[67]‏
با توجه به آنچه بيان گرديد، مفهوم فقر يك مفهوم اضافي است و در مقايسه با مفهوم ثروت و غني قابل تعريف است. فقير كسي است كه سطح زندگي‎‏اش با سطح زندگي ثروتمندان اختلاف بسيار زيادي دارد. شهيد بزرگوار صدر با بهره‎‏گيري از مفاد روايات فقر را اين‎‏گونه تعريف مي‎‏كند: «فقر به طوري كه در نص آمده، ناهماهنگي در سطح زندگي همگاني است، نه عدم قدرت بر رفع احتياجات اساسي به آساني.»[68]
‏
از نظر وي، مفهوم فقر مفهومي انعطاف‎‏پذير است و در آن بي‎‏نيازي فرد و رسيدن زندگي فقيرانه به سطح زندگي بقيه مردم مفروض گفته مي‎‏شود. از همين‎‏رو، براي رسيدن به رفاه، لازم است از اموال ثروتمندان به فقيران داده شود. همچنين حد پرداخت زكات، رفع نياز و احتياج فقير مي‎‏باشد[69] و با توجه به اينكه حد نياز و رفع احتياج فقير در جامعه تغيير مي‎‏كند و در ‏طول زمان‎‏هاي مختلف، سطح زندگي مردم ترقي مي‎‏كند يا در نوسان مي‎‏باشد، اين حد نياز مسئله‎‏اي نسبي مي‎‏گردد. بنابراين تعيين محدودة مشخصي براي فقر از متون ديني امري مشكل به نظر مي رسد.[70]
‏
‏رابطه فقر و انحرافات اجتماعي‏
تأكيد دين مقدس اسلام بر رفع فقر و مبارزه با آن در كنار جلوگيري از انباشت ثروت و زراندوزي نشانگر آن است كه اين دو پديده يعني فقر و غني آثار و پيامدهاي منفي و مشكل‎‏زايي در زندگي فردي و اجتماعي انسان‎‏ها دارند، به گونه‎‏اي كه اگر نسبت به آن اقدام مناسب از سوي فرد، جامعه و دولت صورت نپذيرد، معضلات و مشكلات گسترده‎‏اي در جامعه ايجاد مي‎‏گردد. در متون ديني براي هريك از اين دو پديده آثار منفي بيان شده است. رفاه‎‏طلبي و زندگي مرفهانه سبب طغيان در برابر خدا، سيطرة شهوات بر انسان، همراهي با ‏ظالمان، فاسقان و كافران، لذت گرايي و غرق شدن در كاميابي‎‏ها و نيز اقدام به كجروي‎‏ها مي‎‏شود. قرآن كريم در اين رابطه مي‎‏فرمايد: «ان الانسان ليطغي ان راه استغني»، علاوه بر آن در فرازي پيامبر بزرگ اسلام (ص) مي
‎‏فرمايد: من از ثروت بيش از حد، بيشتر از فقر براي شما هراسان هستم و آن را موجب هلاكت و سقوط مي‎‏دانم و نيز امام علي (ع) فزوني ثروت را مايه هلاكت، طغيان و فنا دانسته است.[71]‏
در مقابل فقر و نداري هم آثار گسترده‎‏اي در جامعه دارد. حجم وسيعي از روايات و احاديث به اين مهم اشاره دارند[72] كه مي‎‏توان اين آثار را در زمينه‎‏هاي مختلف اقتصادي، سياسي، فرهنگي و اجتماعي مشاهده كرد. از جمله اين آثار مي‎‏توان به ضعف شخصيت، تحقير، بي‎‏ارزش شدن در اجتماع و ايجاد عقده‎‏هاي روحي براي فرد اشاره كرد كه هركدام مي‎‏توانند در بالارفتن ميزان جرائم و كجروي‎‏ها، نقش زيادي ايفا كنند[73] كه به عنوان نمونه به بعضي از اين روايات اشاره مي‎‏گردد:‏
ـ امام علي (ع) خطاب به فرزندش امام حسن (ع) مي‎‏فرمايد: «فرزندم انساني را كه به دنبال كسب روزي خويش است ملامت مكن، زيرا كسي كه هيچ ندارد، لغزش‎‏هايش بسيار خواهد بود.»[74] برطبق اين روايت اگر شخصي دچار تنگدستي و نداري شود، در رفع نيازها و احتياجات خودش ناتوان مي‏گردد كه اين امر ضريب احتمال وقوع در خطا، لغزش و گناه در فرد را افزايش مي‎‏دهد. ‏
ـ امام صادق (ع) در حديثي چنين فرمودند: «غنيً يحجزك عن الظلم، خير من فقر يحملك ‏علي الاثم»، ثروتي كه تو را از ظلم و ستم باز دارد، بهتر از فقري است كه تو را به گناه و زشتي وادارد.[75] اين روايت به وضوح رابطه بين فقر و كجروي‎‏ها را بيان مي‎‏كند وگناه و زشتي‎‏ها را از آثار فقر ونداري معرفي مي‎‏كند؛ و بر اين نكته تأكيد مي‎‏ورزد كه فقر مي‎‏تواند زمينه‎‏ساز بروز جرائم و كجروي‎‏ها شود. بنابراين از مضمون روايات، اين نكته دريافت مي‎‏گردد كه فقر و تنگدستي ممكن است سبب كشانده شدن فقرا به سوي انجام جنايات، فحشا، سرقت و ساير رفتارهاي نابهنجار در جامعه گردد. چنين امري دست‎‏كم بيانگر رابطه همبستگي بين فقر و انحرافات اجتماعي است.[76]‏
برهمين اساس است كه در جهت سالم‎‏سازي محيط زندگي بشري و زدودن آلودگي‎‏ها و از بين بردن زمينه بروز كجروي‎‏ها، فقرزدايي و جلوگيري از انباشت ثروت و مال‎‏پرستي در متون ديني از اهميت به‎‏سزايي برخوردار مي‎‏باشد.