تحقیق تنوع سیمای روستاها 77 ص ( ورد)

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..doc) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 53 صفحه

 قسمتی از متن word (..doc) : 
 

‏تنوع سیمای روستاها
‏نگاهی گذرا به سیمای روستاهای ایران گویای تنوع بسیار در میان آنهاست. در جایی روستا بافت به هم پیچیده‏‌‏ای از خانه‏‌‏هائی است که به صورت پلکانی بر دامنه شیب کوه قرار گرفته‏‌‏اند. این نوع روستاها را اغلب در مناطق کوهستانی می‏‌‏بینیم. در جای دیگر خانه‏‌‏های روستا در دل کوه‏‌‏ها کنده شده و خطوط ارتباطی دشوار و پیچیده‏‌‏ای آنها را به یکدیگر مربوط می‏‌‏سازد، چون روستای کندوان در آذربایجان و میمند در کرمان… در جای دیگر، روستا قلعة دفاعی مستحکم برج و بارو داری است که خانه‏‌‏ها در درون آن به هم تنیده شده‏‌‏اند. این نوع روستاها را در نواحی مرکزی ایران و در میان دشت‏‌‏ها مشاهده می‏‌‏کنیم؛ در ناحیه‏‌‏ای دیگر از ایران، روستا مجموعه‏‌‏ای از خانه‏‌‏های منفرد است که در میان کشتزارها پراکنده شده‏‌‏اند. نمونه این روستاها در نواحی ساحلی دریای خزر به وفور مشاهده می‏‌‏شود.
‏سقف و بام ساختمان‏‌‏های روستاها نیز در هر یک از نواحی ایران با ناحیة دیگر آن متفاوت است؛ در جائی بام‏‌‏های خانه‏‌‏ها یا گنبدی است و یا گهواره‏‌‏ای (طاق آهنگ)، ساخته شده از خشت و گل و پوشیده شده از اندود کاهگل، چون نواحی مرکزی و دشتی و حاشیه‏‌‏های کویر. در جائی دیگر سقف‏‌‏ها تیر پوش، مستوی و پوشیده از کاهگل است مثل اکثر جاهای ایران که تنوع مصالح امکان اجرای هر نوع فنی را فراهم می‏‌‏کند؛ و در جای دیگر سقف‏‌‏ها شیبدار، تخته پوش، سفال پوش، گالی‏‌‏پوش کولش پوش و غیره است. این نوع خانه‏‌‏ها را اکثراً در نقاط جنگلی و پرباران مثل نواحی جنگل‏‌‏های شمال و غرب ایران می‏‌‏بینیم.
‏دیوارها و جداکننده‏‌‏های ساختما‏‌‏ن‏‌‏های روستاهای نواحی گوناگون ایران نیز از تنوع خاصی برخوردارند؛ در جائی دیوارها خشتی و قطور با ملات گل است، در جائی دیوارها سنگی هستند با ملات یا بدون ملات و خشکه چین؛ در جائی دیوارها را شبکه‏‌‏ای از تیرهای نازک تشکیل می‏‌‏دهند و بین آنها با ‏ِگ‏ل پر می‏‌‏شود؛ ‏در جائی دیگر دیوارها از تیرهای قطور روی هم سوار شده تشکیل می‏‌‏گردند.
‏در طرح و شکل کلی خانه‏‌‏ها و واحدهای ساختمانی روستاهای نواحی متفاوت ایران نیز با چنین تنوعی رو در رو هستیم؛ در جائی ساختار باز حاکم است و خانه‏‌‏ها عیان و در دید عام و در جائی دیگر ساختار بسته به کل روستا سایه انداخته و خانه‏‌‏ها در درون چهار دیواری حیاط
‏‌‏ها محصور هستند و همه چیز از نظرها پنهان است. در جائی طرح کلی خانه بسیار ساده است و از دو یا سه اتاق مستطیلی تشکیل شده که به هم تکیه داده‏‌‏اند؛ در جای دیگر فضاهای خانه به گرد یک حیاط مرکزی حلقه زده و احیاناً در دو طبقه قرار گرفته‏‌‏اند؛ در جائی دیگر محوطه خانه بیشتر به قطعه‏‌‏ای از بیابان می‏‌‏ماند که احیاناً با دیواری کوتاه و چینه‏‌‏ای محصور شده و فضاهای خانه ظاهراً بطور نامنظم و جدا از هم در بخش‏‌‏هائی از این محوطه سر برافراشته‏‌‏اند.
‏همین مرور بسیار ساده و گذرا بیانگر تنوع بسیار در معماری روستائی سرزمین ایران است. ولی سؤال بنیادی در اینجاست که علت این همه تنوع چیست؟ اگر بدون آن که در دام جبرگرائی (یا به قول فرنگیها دترمینیسم) بیفتیم، مثل جبر جغرافیایی، جبر اقتصادی، جبر دفاعی و امنیتی، بتوانیم با مطالعه مصادیق آنها به علت این تنوعات پی ببریم، احتمالاً خواهیم توانست به احکام و اصول لازم برای اقدامات عمرانی صحیح، در روستا در عصر حاضر، دست پیدا کنیم. بنابراین تلاش ما این است که رابطة علت و معلولی را در کالبد روستا و خانه‏‌‏ها و فضاهای تشکیل دهندة آن بشناسیم و نه این که نمونه‏‌‏های متعدد و گوناگون از روستاها را گردهم آوریم. این قبیل تحقیقات را تحت عنوان گونه‏‌‏شناسی استان‏‌‏های مختلف بعضاً دیگران انجام داده‏‌‏اند و علی‏‌‏الاصول می‏‌‏باید برای تمامی سرزمین ایران انجام شود.
‏الف- عوامل مؤثر در شکل‏‌‏گیری کالبد روسوتا
‏به راستی این همه تنوع را کدام مجموعة از عوامل به وجود آورده است؟ آیا در شکل کلی مسکن و در معماری کالبد روستا، همه عوامل دخالت دارند؟ آیا نظریه جبرگرایان صحیح است و عواملی هستند که در معماری روستا نقش قطعی و تعیین کننده دارند؟ و بسیاری آیاهای دیگر. در ابتدای امر سعی می‏‌‏کنیم با یک بررسی جامع، نظری و گذرا پاسخی اولیه برای این نوع سؤالات داشته باشیم و سپس با توجه به مصادیق به ذکر جزئیات بپردازیم.
‏قبلاً از الگو صحبت کردیم و می‏‌‏دانیم که هر منطقه‏‌‏ای در ارتباط با کلیة عوامل مشترکی که جامعه با آنها روبروست و به آنها عمل می‏‌‏کند‏، دارای الگوی خاص خودش می‏‌‏باشد. در گام اول باید بدانیم که یک جامعه روستائی در کدام مرحله از زندگی خود به سر می‏‌‏برد،‏ آیا انسان و دام، بدون هیچ نوع حایلی، هنوز در زیر یک سقف هستند و یا مرحله تفاوت
‏‌‏گذاری شروع شده و حایلی‏‌‏ (مثل چپر، دیوار نئی، دیوار کوتاه سنگی و غیره) بین آنهاست و لذا بدانیم که آیا کارکرد هر فضا مشخص گردیده است؟ آیا جامعه روستائی از این مراحل پا فراتر گذاشته‏‌‏ و انسان و دام در مکانهای جدا از هم هستند و هر بخشی از مسکن کارکرد مشخصی را پیدا کرده است و آیا بعضی از بخش‏‌‏های مسکن و حتی فضاهای کالبد روستا کارکردهای چند منظوره دارند؟ آیا ساختمان‏‌‏هائی که دارای مشخصه‏‌‏های مذهبی و یا اجتماعی و یا هر دو می‏‌‏باشند، به دلیل داشتن ارزش نمادین خاص، در مقایسه با خانه‏‌‏های معمولی، با شکل کلی الگو متفاوت می‏‌‏باشد یا نه؟ این تفاوت‏‌‏ها در کجاست، آیا در ابعاد است؟ در تزئینات است؟ یا در طریقه و شیوه معماری‏ خاص است؟ آیا فضاهای عمومی روستا در رابطه با جنس و سن و کاربری و غیره از یکدیگر متمایز هستند؟ آیا مکان اجتماع زنانه، مکان اجتماع مردانه، مکان اجتماع کودکان و بازی‏‌‏های آنها و غیره مشخص شده‏‌‏اند؟ آیا مکان بازارهای هفتگی مشخص است و همیشه جای ثابتی دارد؟ و باز هم بسیاری آیاهای دیگر که پاسخ به آنها و طبقه‏‌‏بندی آنها منجر به کشف قانونمندی‏‌‏های معماری روستائی می‏‌‏گردد.
‏برای آشنایی با عواملی که دارای نقش مهم در به وجود آمدن شکل کلی معماری روستایی هستند، لازم است با نظریه‏‌‏های مختلفی آشنا شویم که دربارة شکل کلی و معماری سکونتی و عللی به وجود آمدن آن ارائه شده است، تا موضوع روشن‏‌‏تر شود و شاید بتوان از این راه به نتایجی رسید. در ابتدای راه باید خاطر نشان کرد که یک بنا نشان‏‌‏دهندة کنش‏‌‏های متقابل عوامل متعدد و رابطة پیچیدة آنهاست و اگر تنها یک عامل در به وجود آمدن شکل کلی مسکن و مجتمع‏‌‏های مسکونی مهم تلقی شود و برای آن نقش بنیادی و جبری قائل گردیم (که بیشتر نظریه‏‌‏های ارائه شده در این قالب است)، ‏همانطور که قبلاً نیز گفته‏‌‏ایم، در دام جبرگرائی گرفتار شده و راه به خطا رفته‏‌‏ایم. اکثر معماران و نیز آنهایی که به مطالعات جغرافیای انسانی اشتغال دارند، بطور گسترده‏‌‏ای نقش مسلط و جبری آب و هوا و شرایط اقلیمی را در به وجود آمدن شکل کلی سکونتگاه پذیرفته و روی آن اصرار می‏‌‏ورزند. آنها چنین بیان می‏‌‏کنند که اولین دغدغة خاطر انسان ابتدایی پیدا کردن جان‏‌‏پناه و سرپناه بوده است و در نتیجه، شرایط اقلیمی و آب و هوائی نقش مسلط و حتی تعیین کننده در شکل کلی مسکن، در قالب سرپناه و جان‏‌‏پناه، دارد.
‏عده‏‌‏ای نیز بر این عقیده‏‌‏اند که مواد اولیه‏‌‏ای که در محیط یافت می‏‌‏شوند نقش تعیین کننده در شکل کلی سکونتگاه دارند؛ احساس می‏‌‏شود که این نظریه هنوز هم تا اندازه‏‌‏ای فکر بسیاری از پژوهشگران را به خود مشغول کرده است.
‏عده‏‌‏ای نیز نظام اجتماعی و نیاز مبرم به تأمین امنیت کل جامعه در مقابل بیگانگان و نظم و آرامش در امور اجتماعی رامطمح نظر قرار می‏‌‏دهند و شکل کلی سکونتگاه روستائی را در ارتباط با آن تشریح و توجیه می‏‌‏کنند و در این مورد به انگیزه‏‌‏های تدافعی، یعنی ظاهراً به روشنترین و ملموس‏‌‏ترین انگیزه‏‌‏ها متوسل می‏‌‏شوند.
‏عده‏‌‏ای نیز معتقدند که اقتصاد و صرفه‏‌‏جویی در شکل کلی سکونتگاه سنتی و بومی نقشی قاطع و تعیین کننده دارد. اینها عقیده دارند که در اقتصاد فقر، نهایت تلاش انسان برای بهره‏‌‏برداری دقیق و صحیح و صرفه‏‌‏جویانه از منابع تحت اختیار برای برآوری نیازهای بنیادین خودش است و لذا جائی برای گسترش و تجمل و الحاقات و اضافات در مسکن باقی نمی‏‌‏ماند. لذا مسکن در این شرایط ساده‏‌‏ترین و محقرترین و ابتدائی‏‌‏ترین صورت خود را دارد. با افزایش تولید مازاد بر نیاز، بخشی از سرمایه به بصورت ثروت درمی‏‌‏آید و در خدمت رفاه قرار می‏‌‏گیرد و اثرات آن به صورت قطعی و تعیین‏‌‏کننده، روی شکل کلی مسکن، که یکی از ملموس‏‌‏ترین و بارزترین نمادهای فرهنگی انسان است، ظاهر می‏‌‏گردد.
‏عده‏‌‏ای نیز بر این عقیده‏‌‏اند که منظر عمومی و چشم‏‌‏انداز نقش تعیین کننده‏‌‏ای در روی شکل کلی سکونتگاه روستائی و معماری آن دارد. در جوامع روستائی و بومی اهمیت این موارد از طریق وابستگی افراد این جامعه به زمین مدلل شده است، حتی بعضی‏‌‏ها این وابستگی را عجیب و ‏«‏اسرارآمیز‏»‏ تلقی کرده‏‌‏اند. وابستگی خاصی که ‏آینده‏‌‏نگری‏‌‏های دقیقی را موجب شده و در پرتو این آینده‏‌‏نگریها، زمین مسکونی از زمین زراعی و تولیدی متمایز گشته و خانه‏‌‏ها در روی زمین مخصوصی استقرار یافته‏‌‏اند که ناظر بر تمام چشم‏‌‏انداز طبیعت باشند. حاصل این آینده‏‌‏نگری‏‌‏ها، ثبات چشم‏‌‏انداز و سیمای عمومی روستا است. این مشخصه سنتی و این وابستگی به زمین (به قول بعضی‏‌‏ها: اسرارآمیز) موجب شده که مردم این جوامع قرن‏‌‏ها و نسل‏‌‏های متمادی با تحمل تنگناها و دشواری‏‌‏های فراوان در همین منطقه بمانند و هیچ نوع تغییری نیز در زندگی آنها پدید نیاید. اینها حتی تغییرات در ساخت کلی مسکن و مجتمع مسکونی را نیز، که از خارج به آنها تحمیل شده باشد، نمی