تحقیق تناسخ و معاد 23 ص ( ورد)

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..doc) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 14 صفحه

 قسمتی از متن word (..doc) : 
 

‏تناسخ و معاد
‏تناسخ از ريشه ‏«‏نسخ‏»‏ گرفته شده و از كلمات اهل لغت درباره اين واژه، چنين بر مى‏‏‏آيد كه از آن، دو خصوصيت استفاده مى‏‏‏شود: 1 ـ تحول و انتقال.2 ـ تعاقب دو پديده كه يكى جانشين ديگرى گردد.‏ (1) ‏در آنجا كه حكمى در شريعت به وسيله حكم ديگر برطرف شود، لفظ ‏«‏نسخ‏»‏ به كار مى‏‏‏برند، و هر دو ويژگى به روشنى در آن موجود است، ولى آنجا كه اين لفظ در مسائل كلامى مانند ‏«‏تناسخ‏»‏ به كار مى‏‏‏رود تنها به ويژگى اول اكتفا مى‏‏‏شود، ويژگى دوم مورد نظر قرار نمى‏‏‏گيرد.مثلا خواهيم گفت: ‏«‏تناسخ‏»‏ اين است كه روحى از بدنى به بدن ديگر منتقل شود، در اين جا تحول و انتقال هست ولى حالت تعاقب، كه يكى پشت سر ديگرى در آيد، وجود ندارد.و در هر حال شايسته است ما به انواع تحول‏‏‏ها و نقلها اشاره كنيم:
‏1 ـ انتقال نفس انسانى از اين جهان به سراى ديگر.
‏2 ـ انتقال نفس در سايه حركت جوهرى، از مرتبه قوه به مرتبه كمال، همان طور كه جريان، در نفس نوزاد چنين است، زيرا نفس نوزاد از نظر كمالات كاملا به صورت قوه و زمينه است، ولى به تدريج به حد كمال مى‏‏‏رسد.3 ـ انتقال نفس پس از مرگ به جسمى از اجسام مانند سلول نباتى و يا نطفه حيوان و يا جنين انسان، و به ديگر سخن: آنگاه كه انسان مى‏‏‏ميرد، روح او به جاى انتقال به نشأه ديگر، باز به اين جهان باز مى‏‏‏گردد، و در اين بازگشت نفس براى خود بدنى لازم دارد، كه با آن به زندگى مادى خود ادامه دهد، اين بدن كه ما از آن به جسم تعبير آورديم گاهى نبات است، و گاهى حيوان است، و گاهى انسان، و در حقيقت روح انسان پس از آن همه تكامل، تنزل يابد و به نبات يا حيوان و يا جنين انسانى تعلق گيرد، و بار ديگر زندگى را از نو شروع كند، واقعيت مثل معروف ‏«‏روز نو و روزى از نو‏»‏ تجسم پيدا مى‏‏‏كند، اين همان تناسخ است كه در فلسفه اسلامى و قبلا در فلسفه يونان، بلكه در مجامع فكرى بشر مطرح بوده است و غالبا كسانى كه تجزيه و تحليل درستى از معاد نداشتند به اين اصل پناه مى‏‏‏بردند، گوئى اصل تناسخ جبران كننده مزاياى معاد است و بازگشت انسان به اين دنيا، و تعلق نفس به بدن مادى، گاهى براى دريافت پاداش، و با براى كيفر بينى است، مثلا كسانى كه در زندگى ديرينه خود درست كار و پاكدامن بوده‏‏‏اند بار ديگر كه به اين جهان باز مى‏‏‏گردند و از زندگى بسيار مرفه و دور از غم و ناراحتى (به عنوان پاداش) برخوردار مى‏‏‏شوند، در حالى كه آن گروه كه در زندگى پيشين خود تجاوزكار و ستمگر بوده‏‏‏اند براى كيفر، به زندگى پست‏‏‏تر باز مى‏‏‏گردند ـ تو گوئى ـ اگر امروز گروهى را مرفه و گروه ديگرى را گرسنه و برهنه مى‏‏
‏بينيم اين به خاطر نتيجه اعمال پيشين آنها است كه به اين صورت تجلى مى‏‏‏كند و هرگز تقصيرى متوجه فرد يا جامعه نيست.ما با اين كه از آميختن بحث‏‏‏هاى فلسفى و كلامى به بحثهاى اجتماعى مى‏‏‏پرهيزيم ولى در اين جا از اشاره به نكته‏‏‏اى ناگزيريم و آن اين كه اعتقاد به تناسخ به اين شكل، مى‏‏‏تواند اهرمى محكم در دست جهانخواران باشد كه عزت و رفاه خود را معلول پارسائى دوران ديرينه، و بدبختى و بخت برگشتگى بيچارگان را نتيجه زشتكاريهاى آنان در زندگيهاى قبلى قلمداد كنند و از اين طريق، بر ديگ خشم فروزان و جوشان توده‏‏‏ها كه پيوسته خواستار انقلاب و پرخاشگرى بر ضد مرفهان و مستكبران مى‏‏‏باشند، آب سرد بريزند و همه را خاموش نمايند.اگر ماركسيسم مى‏‏‏گويد ‏«‏دين افيون ملتها است‏»‏ بايد چنين انديشه‏‏‏هاى دينى را افيون ملتها بداند و آن را در خدمت مستكبران و غارتگران بيانديشد، نه آئينهاى منزه از اين خرافات را، و شايد به خاطر اين انگيزه بوده است كه انديشه تناسخ در سرزمينهائى مانند ‏«‏هند‏»‏ رشد نموده كه از نظر بدبختى و گسترش فاصله طبقاتى وحشت زا و هولناك مى‏‏‏باشد .به طور مسلم صاحبان زر و زور براى توجيه كارهاى خود، و براى فرو نشاندن خشم ملتهاى گرسنه و برهنه به چنين اصلى پناه مى‏‏‏بردند، و رفاه خود و سيه‏‏‏روزى همسايه ديوار به ديوار را از اين طريق توجيه مى‏‏‏نمودند، تا آن هندى بيچاره به جاى فكر در انقلاب، بر زندگى قبلى خود تاسف ورزد، و با خود بگويد چرا من در هزاران سال پيشين در اين جهان كه زندگى مى‏‏‏كردم چنين و چنان كرده‏‏‏ام كه اكنون دامنگيرم شده است، ولى خوشا به حال آن خواجگان كه هم‏‏‏اكنون ميوه نيكوكارى خود را مى‏‏‏چينند، بدون آنكه ستمى به كسى بنمايند.يك چنين اصل درست در خدمت ستمگران زورگو بوده است كه متأسفانه در سرزمين هند رشد و نمو كرده است.در هر حال ما در اين جا به بحث فلسفى خود ادامه مى‏‏‏دهيم و اقسام تناسخ را يادآور مى‏‏‏شويم: اصولا از طرف قائلان به تناسخ سه نظريه مطرح مى‏‏‏باشد كه عبارتند از: 1 ـ تناسخ نامحدود.2 ـ تناسخ محدود به صورت نزولى.3 ـ تناسخ محدود به صورت صعودى.هر چند هر سه نظريه، از نظر اشكال تصادم با معاد يكسان نمى‏‏‏باشند، ‏(2) ‏زيرا قسم نخست از نظر بحثهاى فلسفى باطل و با معاد كاملا در تضاد مى‏‏‏باشند، در حاليكه قسم سوم فقط يك نظريه فلسفى غير صحيح است هر چند اعتقاد به آن، مستلزم مخالفت با انديشه معاد نيست، همان گونه كه قسم دوم نيز مخالفت همه جانبه با انديشه معاد ندارد، ولى چون همگى در يك اصل اشتراك دارند و آن انتقال نفس از جسمى به جسم ديگر، از اين جهت قسم سومى را نيز در شمار اقسام تناسخ مى‏‏‏آوريم.اينك به توضيح اقسام نامبرده از تناسخ مى‏‏‏پردازيم :
‏1 ـ تناسخ نامحدود يا مطلق
‏مقصود از آن اين است كه نفس همه انسانها، پيوسته در همه زمانها از بدنى به بدن ديگر منتقل مى‏‏‏شوند، و براى اين انتقال از نظر افراد، و از نظر زمان محدوديتى وجود ندارد، يعنى نفوس تمام انسانها در تمام زمانها به هنگام مرگ، دستخوش انتقال، از بدنى به بدن ديگر مى‏‏‏باشند، و اگر معادى هست جز بازگشت به اين دنيا آن هم به اين صورت، چيز ديگرى نيست و چون اين انتقال از نظر افراد و از نظر زمان، گسترش كامل دارد از آن به تناسخ نامحدود يا مطلق تعبير نموديم.قطب الدين شيرازى در تشريح اين قسم چنين مى‏‏‏گويد: ‏«‏گروهى كه از نظر تحصيل و آگاهى فلسفى در درجه نازل مى‏‏‏باشند به يك چنين تناسخ معتقدند، يعنى پيوسته نفوس از طريق مرگ و از طريق بدنهاى گوناگون، خود را نشان مى‏‏‏دهند و فساد و نابودى يك بدن مانع از عود ارواح به اين جهان نمى‏‏‏باشد.‏»‏ (3) ‏ـ
‏2 ـ تناسخ محدود به شكل نزولى
‏قائلان به چنين تناسخ معتقدند، انسانهايى كه از نظر علم و عمل، و حكمت نظرى و عملى، در سطح بالاترى قرار گرفته‏‏‏اند، به هنگام مرگ بار ديگر به اين جهان باز نمى‏‏‏گردند بلكه به جهان مجردات و مفارقات (از ماده و آثار آن) مى‏‏‏پيوندند و براى بازگشت آنان پس از كمال، به اين جهان وجهى نيست.ولى آن گروه كه از نظر حكمت عملى و علمى در درجه پائين قرار دارند، و نفس آنان آئينه معقولات نبوده و در مرتبه ‏«‏تخليه نفس‏»‏ از رذائل توفيق كاملى به دست نياورده‏‏‏اند، براى تكميل در هر دو قلمرو (نظرى و عملى) بار ديگر به اين جهان باز مى‏‏‏گردند، تا آنجا كه از هر دو جنبه به كمال برسند و پس از كمال به عالم نور مى‏‏‏پيوندند.در اين نوع از تناسخ دو نوع محدوديت وجود دارد يكى محدوديت از نظر افراد زيرا تمام افراد به چنين سرنوشتى دچار نمى‏‏‏گردند و افراد كامل بعد از مرگ به جاى بازگشت به دنيا به عالم نور و ابديت ملحق مى‏‏‏شوند، ديگرى از نظر زمان يعنى حتى آن افرادى كه براى تكميل به اين جهان باز گردانده مى‏‏‏شوند، هرگز در اين مسير پيوسته نمى‏‏‏مانند، بلكه روزى كه نقصان‏‏‏هاى علمى و عملى خود را بر طرف كردند بسان انسانهاى كامل قفس را شكسته و به عالم نور مى‏‏‏پيوندند.
‏3 ـ تناسخ صعودى
‏اين نظريه بر دو پايه استوار است: 1 ـ از ميان تمام اجسام، نبات آمادگى و استعداد بشرى براى دريافت فيض (حيات) دارد.2 ـ مزاج انسانى براى دريافت حيات برتر، بيش از نبات شايستگى دارد، او شايسته دريافت حياتى است كه مراتب نباتى و حيوانى را پشت سر گذاشته باشد.به خاطر حفظ اين دو اصل، (آمادگى بيشتر در نبات، و شايستگى بيشتر در انسان) فيض الهى كه همان حيات و نفس است، نخست به نبات تعلق مى
‏‏‏گيرد، و پس از سير تكاملى خود به مرتبه نزديك به حيوان، در ‏«‏نخل‏»‏ ظاهر مى‏‏‏شود، آنگاه به عالم جانوران گام مى‏‏‏نهد، و پس از تكامل و وصول به مرتبه ميمون با يك جهش به انسان تعلق مى‏‏‏گيرد و به حركت استكمالى خود ادامه مى‏‏‏دهد تا از نازلترين درجه به مرتبه كمال نائل گردد.‏ (4) ‏اكنون كه با اقسام تناسخ و تفاوتهاى آنها آشنا شديم پيرامون تحليل و نقد اين اقسام مطالبى را ياد آور مى‏‏‏شويم:‏
‏1 ـ تناسخ و معاد
‏دقت در اقسام سه گانه تناسخ اين مطلب را به ثبوت مى‏‏‏رساند كه اعتقاد به تناسخ مطلق صد در صد در نقطه مقابل معاد قرار گرفته است و قائلان به تناسخ نامحدود، حتى به عنوان نمونه هم نمى‏‏‏توانند در موردى معتقد به معاد باشند، زيرا انسان در اين نظريه پيوسته در حال بازگشت به دنيا است و از نقطه‏‏‏اى كه شروع مى‏‏‏كند باز به همان نقطه باز مى‏‏‏گردد.در حالى كه در تناسخ نزولى، تناسخ نه همگانى است و نه هميشگى و گروه كامل از روز نخست داراى معاد مى‏‏‏باشند يعنى مرگ آنان سبب مى‏‏‏شود كه نفوس آنان به عالم نور ملحق گردد، ولى طبقه غير كامل تا مدتى فاقد معاد مى‏‏‏باشند و مرگ آنان مايه باز گشت به اين جهان است ولى آنگاه كه از نظر علمى و عملى به حد كمال رسيدند، به گروه كاملان ملحق مى‏‏‏شوند و قيامت آنان نيز برپا مى‏‏‏شود.نظريه سوم كوچكترين منافاتى با معاد ندارد، بلكه خطاى آن در تبيين خط تكامل است كه آن را به صورت منفصل و جداى از هم تلقى مى‏‏‏كند، و نفس را روزى در عالم نبات محبوس كرده، سپس از آنجا به عالم حيوان منتقل مى‏‏‏سازد، و پس از طى مراحلى، متعلق به بدن انسان مى‏‏‏داند، و نفس در اين نظريه مثل مرغى است كه از قفس به قفسى و از نقطه‏‏‏اى به نقطه‏‏‏اى منتقل مى‏‏‏گرد، و هرگز ميان اين مراتب، اتصال و پيوستگى، وجود ندارد و ‏«‏نفس‏»‏ در هر دوره‏‏‏اى براى خود بدنى دارد، تا لحظه‏‏‏اى كه به آخرين بدن برسد و به هنگام مرگ به عالم آخرت ملحق شود.و اگر دارنده اين نظريه، اين مراتب را متصل و بهم پيوسته مى‏‏‏انگاشت، با حركت جوهرى كاملا هم آهنگ بود، و در حقيقت حركت جوهرى در اين نظريه به صورت منفصل منعكس شده، در حالى كه اگر قيد انفصال را بردارد، و بگويد نطفه انسان از دوران جنينى تا انسان كامل گردد، مراحل نباتى و حيوانى را طى كرده و به مرتبه انسانى مى‏‏‏رسد، بدون اين كه براى نفس متعلقات و موضوعات مختلفى باشد، و در هر حال يك چنين نظريه هر چند با معاد تصادم ندارد از نظر برهان فلسفى مردود مى‏‏‏باشد.