تحقیق بررسی ساختار و سیر تحول نمایش و نمایشگری در كردستان

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..doc) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 54 صفحه

 قسمتی از متن word (..doc) : 
 

‏در سالهای‏‌‏ ابتدای‏‌‏ مشروطیت‏‌‏ از دو برادر به‏‌‏ نامهای‏‌‏ نریمان‏‌‏ و فریمان‏‌‏ نام‏‌‏ می‏‌‏برند كه‏‌‏ این‏‌‏ دو در فصلهای‏‌‏ مختلف‏‌‏ سال‏‌‏ به‏‌‏ كارهای‏‌‏ تقلید دست‏‌‏ می‏‌‏زدند مثلاً در روزهای‏‌‏ نخست‏‌‏ بهار و عید نوروز، این‏‌‏ دو با هیئت‏‌‏ و لباسهای‏‌‏ مخصوص‏‌‏ در حین‏‌‏ عبور از بازار و محله‏‌‏ها به‏‌‏ خواندن‏‌‏ شعر و وصف‏‌‏ بهار می‏‌‏پرداختند گاهی‏‌‏ این‏‌‏ كار همراه‏‌‏ با سازی‏‌‏ محلی‏‌‏ انجام‏‌‏ می‏‌‏گرفت‏‌‏. این‏‌‏ دو هنگام‏‌‏ عبور از بازار و محله‏‌‏ها مژده‏‌‏ نوروز می‏‌‏دادند و از آمدن‏‌‏ بهار شادی‏‌‏ می‏‌‏كردند و بازیهائی‏‌‏ در جهت‏‌‏ تشویق‏‌‏ مردم‏‌‏ به‏‌‏ آمدن‏‌‏ عید اجرا می‏‌‏نمودند.
‏گاهی‏‌‏ نیز یكی‏‌‏ از آنها لباس‏‌‏ سفید به‏‌‏ تن‏‌‏ می‏‌‏كرده‏‌‏ و دیگری‏‌‏ جامه‏‌‏ای‏‌‏ سبز رنگ‏‌‏، و رو در روی‏‌‏ هم‏‌‏ رجز خوانی‏‌‏ می‏‌‏كردند. رنگ‏‌‏ لباس‏‌‏ این‏‌‏ دو تمثیل‏‌‏ هایی‏‌‏ از زمستان‏‌‏ و بهار بود. آنكه‏‌‏ جامه‏‌‏ سفید به‏‌‏ تن‏‌‏ داشته‏‌‏، یعنی‏‌‏ زمستان‏‌‏، شرح‏‌‏ سختی‏‌‏ها و اتفاقاتی‏‌‏ كه‏‌‏ به‏‌‏ همراه‏‌‏ زمستان‏‌‏ و سرما بر او گذشته‏‌‏ بازگو می‏‌‏كرده‏‌‏ و دیگری‏‌‏ با جامه‏‌‏ سبز رنگ‏‌‏ از طراوات‏‌‏ و تازگی‏‌‏ و آنچه‏‌‏ به‏‌‏ ارمغان‏‌‏ خواهد آورد داد سخن‏‌‏ می‏‌‏داده‏‌‏. آنگاه‏‌‏ پس‏‌‏ از كشمكش‏‌‏ تن‏‌‏ به‏‌‏ تن‏‌‏، بهار زمستان‏‌‏ را مغلوب‏‌‏ می‏‌‏كرد و پیروز بر جای‏‌‏ می‏‌‏ماند.
‏از بازیهای‏‌‏ دیگری‏‌‏ كه‏‌‏ به‏‌‏ این‏‌‏ دو برادر اشاره‏‌‏ شده‏‌‏، مراسمی‏‌‏ بنام‏‌‏ عمركشان‏‌‏ است‏‌‏ كه‏‌‏ هر سال‏‌‏ در دهم‏‌‏ ربیع‏‌‏ الاول‏‌‏ یعنی‏‌‏ روز فوت‏‌‏ عمر خلیفه‏‌‏ دوم‏‌‏ برگزار می‏‌‏كرده‏‌‏اند این‏‌‏ قبیل‏‌‏ مراسم‏‌‏ غالباً در محلات‏‌‏ شیعه‏‌‏ نشین‏‌‏ كرمانشاه‏‌‏ برگزار می‏‌‏شده‏‌‏ و محتوای‏‌‏ آنها اسطوره‏‌‏ غضب‏‌‏ بوده‏‌‏ كه‏‌‏ بازمانده‏‌‏ از مراسم‏‌‏ مغ‏‌‏ كشی‏‌‏ (مگا فونیا) در ایران‏‌‏ باستان‏‌‏ است‏‌‏.
‏بازی‏‌‏ دیگری‏‌‏ كه‏‌‏ سالخوردگان‏‌‏ به‏‌‏ خاطر دارند، بازی‏‌‏ ای‏‌‏ است‏‌‏ شبیه‏‌‏ میر نوروزی ( توضیح كامل در پایان مقاله) و حاكم‏‌‏ یك‏‌‏ شبه‏‌‏ و آن‏‌‏ به‏‌‏ این‏‌‏ صورت‏‌‏ بوده‏‌‏ كه‏‌‏ در جلو (حسینیه‏‌‏ معاون‏‌‏ الملك‏‌‏) – واقع‏‌‏ در بخش‏‌‏ دوم‏‌‏ كرمانشاه‏‌‏ جنب‏‌‏ رودخانه‏‌‏ آبشوران‏‌‏ – كه‏‌‏ محوطه‏‌‏ای‏‌‏ وسیع‏‌‏ داشت‏‌‏، تخت‏‌‏ و صندلی‏‌‏ می‏‌‏گذاشتند و یك‏‌‏ رهگذر را كه‏‌‏ عموماً یك‏‌‏ كرد روستایی‏‌‏ بود بدون‏‌‏ آمادگی‏‌‏ قبلی‏‌‏ برای‏‌‏ احراز مقام‏‌‏ حكومت‏‌‏ انتخاب‏‌‏ می‏‌‏نمودند سپس‏‌‏، لباسهای
‏‌‏ مندرس‏‌‏ و تكه‏‌‏های‏‌‏ استخوان‏‌‏ به‏‌‏ همراه‏‌‏ خرمهره‏‌‏ هایی‏‌‏ به‏‌‏ او می‏‌‏آویختند و او را به‏‌‏ عنوان‏‌‏ حاكم‏‌‏ موقت‏‌‏ بر صندلی‏‌‏ و بارگاهی‏‌‏ قرار می‏‌‏دادند او به‏‌‏ جای‏‌‏ پادشاه‏‌‏ یا حاكم‏‌‏ واقعی‏‌‏ حكمهایی‏‌‏ مسخره‏‌‏ صادر می‏‌‏كرد، این‏‌‏ فرمانها اگر چه‏‌‏ غیر منطقی‏‌‏ بودند اما برای‏‌‏ تماشاگران‏‌‏ خالی‏‌‏ از تفریح‏‌‏ نبود. نكته‏‌‏ قابل‏‌‏ توجه‏‌‏ در این‏‌‏ نوع‏‌‏ بازیها اشاره‏‌‏ به‏‌‏ ظلم‏‌‏ و جور حكام‏‌‏ و عدالت‏‌‏ خواهی‏‌‏ مردم‏‌‏ و اینكه‏‌‏ حكومتها دارای‏‌‏ قدرت‏‌‏ لایزال‏‌‏ و ابدی‏‌‏ نیستند بود.
‏ویلیام‏‌‏ ایگلتون‏‌‏ جونیر در كتاب‏‌‏ خود (جمهوری‏‌‏ 1946 كردستان‏‌‏) چاپ‏‌‏ 1963 آكسفورد به‏‌‏ قدیمیترین‏‌‏ نمایش‏‌‏ صحنه‏‌‏ای‏‌‏ به‏‌‏ شیوه‏‌‏ مدرن‏‌‏ در كردستان‏‌‏ ایران‏‌‏، اشارات‏‌‏ جالبی‏‌‏ دارد. این‏‌‏ نمایشنامه‏‌‏ اپرایی‏‌‏ بود كه‏‌‏ در ماه‏‌‏ مارس‏‌‏ 1945 و قبل‏‌‏ از حوادث‏‌‏ جمهوری‏‌‏ مهاباد به‏‌‏ وسیله‏‌‏ جوانانان‏‌‏ هنرمند كرد در مهاباد بر صحنه‏‌‏ آمد و از لحاظ‏‌‏ تاثیر گذاری‏‌‏ بی‏‌‏ مانند بود. نمایش‏‌‏، دایكی‏‌‏ نیشتمان‏‌‏ (مام‏‌‏ میهن‏‌‏) نام‏‌‏ داشت‏‌‏ كه‏‌‏ به‏‌‏ زبان‏‌‏ كردی‏‌‏ بود و یك‏‌‏ پیام‏‌‏ ناسیونالیستی‏‌‏ را تبلیغ‏‌‏ می‏‌‏كرد. مام‏‌‏ میهن‏‌‏ در خطر و دستهایش‏‌‏ در زنجیر بود.
‏تمام‏‌‏ تماشاچیان‏‌‏ این‏‌‏ تئاتر همراه‏‌‏ با صدای‏‌‏ حزن‏‌‏انگیز گریه‏‌‏ و شیونهای‏‌‏ فرزندان‏‌‏ مام‏‌‏ میهن‏‌‏ كه‏‌‏ از پشت‏‌‏ پرده‏‌‏ شنیده‏‌‏ می‏‌‏شد، اشك‏‌‏ می‏‌‏ریختند و در پایان‏‌‏، در حالیكه‏‌‏ همه‏‌‏ تماشاچیان‏‌‏ با ابراز احساسات‏‌‏ شدید كف‏‌‏ می‏‌‏زدند، مام‏‌‏ میهن‏‌‏ به‏‌‏ مدد فرزندانش‏‌‏ رهایی‏‌‏ می‏‌‏یافت‏‌‏. برای‏‌‏ اولین‏‌‏ بار در منطقه‏‌‏ كردستان‏‌‏، به‏‌‏ وسیله‏‌‏ این‏‌‏ اپرا، افكار شدید ناسیولیستی‏‌‏ مردم‏‌‏ بیدار گردید. در ماه‏‌‏ جولای‏‌‏ 1945 كه‏‌‏ این‏‌‏ نمایشنامه‏‌‏ در منطقه‏‌‏ اشنویه‏‌‏ كه‏‌‏ تحت‏‌‏ تسلط‏‌‏ نظامیان‏‌‏ روس‏‌‏ بود به‏‌‏ صحنه‏‌‏ آمد، یك‏‌‏ افسر روسی‏‌‏ كه‏‌‏ مسئول‏‌‏ آن‏‌‏ نواحی‏‌‏ بود از اجرا به‏‌‏ شدت‏‌‏ انتقاد كرد و گفت‏‌‏ كه‏‌‏ پیام‏‌‏ آن‏‌‏ كاملاً ضد ایرانی‏‌‏ است‏‌‏ و باید از این‏‌‏ پس‏‌‏ نقش‏‌‏ منفی‏‌‏ و شیطانی‏‌‏ اپرا را یك‏‌‏ نفر با لباس‏‌‏ افسری‏‌‏ المانی‏‌‏ اجرا كند و در پایان‏‌‏، فرزندان‏‌‏ مام‏‌‏ میهن‏‌‏ با كمك‏‌‏ چند افسر روسی‏‌‏، وطن‏‌‏ را از خطر تیره‏‌‏ روزی‏‌‏ برهانند و بدین‏‌‏ ترتیب‏‌‏ تغییرات‏‌‏ كلی‏‌‏ در متن‏‌‏ وارد شد.
‏نقش‏‌‏ مام‏‌‏ وطن‏‌‏ را مرحوم‏‌‏ عبدالله‏‌‏ نهری‏‌‏ شمزینی‏‌‏ بازی‏‌‏ می‏‌‏كرد كه‏‌‏ صورت‏‌‏ بسیار خوب‏‌‏ و گیرایی‏‌‏ داشت‏‌‏ و در پائیز سال‏‌‏ 1360 فوت‏‌‏ نمود. همچنین‏‌‏ سیروس‏‌‏ حبیبی‏‌‏ و سید عبید الله‏‌‏ ایوبیان‏‌‏ مركزی‏‌‏ نقش‏‌‏ دو تن‏‌‏ از فرزندان‏‌‏ را بر عهده‏‌‏ داشتند. اشعار این‏‌‏ اپرا را مرحوم‏‌‏ استاد عبدالرحمن‏‌‏ شرفكندی‏‌‏ (هه‏‌‏ ژار) سروده‏‌‏ بودند.
‏همین‏‌‏ نویسنده‏‌‏ در دنباله‏‌‏ به‏‌‏ نمایش‏‌‏ سنتی‏‌‏ میر نوروزی‏‌‏ اشاره‏‌‏ می‏‌‏كند و می‏‌‏نویسد:
در مدت‏‌‏ زمانی‏‌‏ كه‏‌‏ این‏‌‏ نمایشنامه‏‌‏ تأثر عمیق‏‌‏ خود را می‏‌‏كرد یكی‏‌‏ دیگر از رسوم‏‌‏ عجیب‏‌‏ مردم‏‌‏ مهاباد ظاهر شد و توانست‏‌‏ به‏‌‏ طور چشمگیری‏‌‏ تاثیرات‏‌‏ ملی‏‌‏ بر جای‏‌‏ بگذارد.
آن‏‌‏ زمان‏‌‏ رسم‏‌‏ بر این‏‌‏ بود كه‏‌‏ اگر كسی‏‌‏ می‏‌‏توانست‏‌‏ مدت‏‌‏ مدیدی‏‌‏ قیافه‏‌‏ و حالت‏‌‏ جدی‏‌‏ بخود بگیرد و نخندد او را میر و یا شاهزاده‏‌‏ می‏‌‏كردند كه‏‌‏ در آن‏‌‏ صورت‏‌‏ كلاه‏‌‏ و لباس‏‌‏ ویژه‏‌‏ای‏‌‏ می‏‌‏پوشید و همراه‏‌‏ عده‏‌‏ای‏‌‏ از جمله‏‌‏ یك‏‌‏ دلقك‏‌‏، در خیابان‏‌‏های‏‌‏ شهر راه‏‌‏ می‏‌‏افتاد و بر همه‏‌‏ كاملاً فرمانروایی‏‌‏ و حكومت‏‌‏ می‏‌‏كرد. میر می‏‌‏توانست‏‌‏ به‏‌‏ یك‏‌‏ ثروتمند دستور دهد كه‏‌‏ فلان‏‌‏ مقدار از اموالت‏‌‏ را به‏‌‏ فلان‏‌‏ آدم‏‌‏ فقیر بده‏‌‏ و یا هر دستور دیگری‏‌‏ كه‏‌‏ حتما قابل‏‌‏ اجرا بود. هنگامی‏‌‏كه‏‌‏ میر در كوچه‏‌‏ و خیابانهای‏‌‏ شهر می‏‌‏گشت‏‌‏، مردم‏‌‏ با انواع‏‌‏ حركات‏‌‏ مضحك‏‌‏ و گفته‏‌‏های‏‌‏ خنده‏‌‏ آور سعی‏‌‏ در خنداندن‏‌‏ او داشتند شاید میر بخندد و آنان‏‌‏ تا حد مرگ‏‌‏ او را كتك‏‌‏ بزنند و از قدرت‏‌‏ ساقط‏‌‏ كنند. ریشه‏‌‏های‏‌‏ این‏‌‏ كار بیشتر به‏‌‏ آداب‏‌‏ و رسوم‏‌‏ ما اروپائیها شباهت‏‌‏ دارد تا به‏‌‏ آداب‏‌‏ اسلامی‏‌‏ولی‏‌‏ اینكه‏‌‏ سرچشمه‏‌‏ اصلی‏‌‏ آن‏‌‏ كجاست‏‌‏ مشخص‏‌‏ نیست‏‌‏. در سال‏‌‏ 1945 دستورات‏‌‏ و فرامین‏‌‏ میر، به‏‌‏ ویژه‏‌‏ در مورد جمع‏‌‏ آوری‏‌‏ قوای‏‌‏ نظامی‏‌‏و مسلّح‏‌‏ از طرف‏‌‏ مردم‏‌‏، ارزش‏‌‏ خاصی‏‌‏ در تاریخ‏‌‏ ناسیونالیسم‏‌‏ كرد به‏‌‏ دست‏‌‏ آورد.
‏2- ‏نمایش‏‌‏ رادیویی‏‌‏
‏دكتر عزّالدین‏‌‏ مصطفی‏‌‏ رسول‏‌‏ (نویسنده،‏‌‏ منتقد و محقق‏‌‏ مشهور كردستان‏‌‏ عراق) می‏‌‏گوید:
در اواخر سال
‏‌‏ 1948 اوّلین‏‌‏ گروه‏‌‏ نمایش‏‌‏ رادیویی‏‌‏ كردی‏‌‏ در عراق به‏‌‏ سرپرستی‏‌‏ و محوریت‏‌‏ بازی‏‌‏ شمال‏‌‏ صائب‏‌‏، كارگردانی‏‌‏ عبدالله‏‌‏ عزّاوی‏‌‏، چند خواننده‏‌‏ مرد و زن‏‌‏ از جمله‏‌‏ علی‏‌‏ مردان‏‌‏، نازدار و اسمر فرهاد و چند نوازنده‏‌‏ و چندین‏‌‏ بازیگر از جمله‏‌‏ خود ایشان‏‌‏ به‏‌‏ نویسندگی‏‌‏ و اجرای‏‌‏ نمایشهایی‏‌‏ رادیویی‏‌‏ كه‏‌‏ بیشتر شامل‏‌‏ توصیه‏‌‏های‏‌‏ بهداشتی‏‌‏ و تشویق‏‌‏ به‏‌‏ تحصیل‏‌‏ و سواد آموزی‏‌‏ و سایر موارد اجتماعی‏‌‏ بود، پرداختند و این‏‌‏ قدیمی‏‌‏ترین‏‌‏ سابقه‏‌‏ مدون‏‌‏ درباره‏‌‏ نمایش‏‌‏ رادیویی‏‌‏ كردی‏‌‏ در تمام‏‌‏ كردستان‏‌‏ است‏‌‏.
اكنون‏‌‏ تمام‏‌‏ مراكز رادیو تلویزیونی‏‌‏ مناطق‏‌‏ كرد نشین‏‌‏ در عراق و بویژه‏‌‏ ایران‏‌‏، دارای‏‌‏ گروههای‏‌‏ نمایش‏‌‏ رادیویی‏‌‏ و تلویزیونی‏‌‏ می‏‌‏باشند و حتی‏‌‏ سالهاست‏‌‏ به‏‌‏ دوبله‏‌‏ كردی‏‌‏ فیلمهای‏‌‏ سینمایی‏‌‏ می‏‌‏پردازند در مراكز ارومیه‏‌‏ – مهاباد – سنندج‏‌‏ – كرمانشاه‏‌‏ – مشهد و برونمرزی‏‌‏ تهران‏‌‏، البته‏‌‏ باید اضافه‏‌‏ كرد كه‏‌‏ به‏‌‏ تازگی‏‌‏ نیز فعالیت‏‌‏های‏‌‏ گسترده‏‌‏ای‏‌‏ در ارتباط‏‌‏ با رادیو و نمایش‏‌‏ رادیویی‏‌‏ در كشورهای‏‌‏ اروپایی‏‌‏ و توسط‏‌‏ كردهای‏‌‏ مهاجر صورت‏‌‏ گرفته‏‌‏ كه‏‌‏ تاثیر به‏‌‏ سزایی‏‌‏ در معرفی‏‌‏ ادبیات‏‌‏ و هنر كردها به‏‌‏ دیگران‏‌‏ دارد.
‏3- ‏تئاتر در سنندج‏‌‏
‏الف‏‌‏ – سابقه‏‌‏ تاریخی‏‌‏ نمایش‏‌‏ در سنندج‏‌‏
‏در اواسط‏‌‏ زمامداری‏‌‏ ناصرالدین‏‌‏ شاه‏‌‏ قاجار اخباری‏‌‏ به‏‌‏ دربار رسید مبنی‏‌‏ بر تمرد حكمران‏‌‏ سنندج‏‌‏ از فرامین‏‌‏ صادره‏‌‏ از سوی‏‌‏ شاه‏‌‏ این‏‌‏ اخبار بر شاه‏‌‏ قاجار گران‏‌‏ آمدسریعاً پیكی‏‌‏ را روانه‏‌‏ سنندج‏‌‏ گردانید. امان‏‌‏ الله‏‌‏ خان‏‌‏ اردلان‏‌‏ حكمران‏‌‏ سنندج‏‌‏ اخبار را شایعه‏‌‏ و طرح‏‌‏ آن‏‌‏ را به‏‌‏ دشمنان‏‌‏ كشور نسبت‏‌‏ داد و به‏‌‏ جهت‏‌‏ رد هر گونه‏‌‏ اتهام‏‌‏ و اثبات‏‌‏ وفاداری‏‌‏ خود و مردم‏‌‏ سنندج‏‌‏ به‏‌‏ دربار، از شاه‏‌‏ دعوت‏‌‏ نمود كه‏‌‏ شخصاً از سنندج‏‌‏ دیدن‏‌‏ نماید. شاه‏‌‏ نیز پذیرفت‏‌‏ و همراه‏‌‏ تنی‏‌‏ چند از درباریان‏‌‏ و تعدادی‏‌‏ مفتش‏‌‏ كار كشته‏‌‏ راهی‏‌‏ سنندج‏‌‏ گردید.
قریب‏‌‏ به‏‌‏ یك‏‌‏ ماه‏‌‏ در استراحت‏‌‏ گاه‏‌‏ امانیه‏‌‏ واقع‏‌‏ در دامنه‏‌‏ كوه‏‌‏ زیبای‏‌‏ آبیدر اقامت‏‌‏ گزید در این‏‌‏ مدت‏‌‏ مفتشان‏‌‏ را به‏‌‏ اطراف‏‌‏ گسیل‏‌‏ داشت‏‌‏ تا تحقیقات‏‌‏ لازمه‏‌‏ را به‏‌‏ عمل‏‌‏ آورند.